Ιστορίες από την κρύπτη νο 3

Ιστορίες από την κρύπτη νο 3

Φόρος τιμής στο Νικόλαο Δ. Κωνσταντίνου (1918-2011)

 

Ιστορίες που είχε αφηγηθεί ο Νικόλαος Κωνσταντίνου με ιστορικό πλαίσιο τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο έχουμε φιλοξενήσει κι άλλες φορές στη σελίδα. Κάποιες από τις διηγήσεις αυτές, έπειτα από εφτά και πλέον δεκαετίες από τη λήξη του φονικότερου πολέμου που γνώρισε η ανθρωπότητα, μπορεί πλέον να διαβάζονται και σαν διασκεδαστικές μιας κι έχει παρέλθει η φόρτιση της συγκεκριμένης περιόδου. Ωστόσο, δεν παύουν να αποτελούν μαρτυρίες πολύτιμες για κάποιες αθέατες πλευρές της Ιστορίας, όπως τη βίωναν, κατά κύριο λόγο απλοί άνθρωποι που συμμετείχαν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο σ’ αυτά τα συγκλονιστικά γεγονότα. Έτσι, σήμερα επιλέξαμε να καταγράψουμε δύο ακόμα διηγήσεις του Νικόλαου Κωνσταντίνου όπως τις βίωσε, με την πρώτη να διαδραματίζεται στο πρώτο έτος του πολέμου και τη δεύτερη προς το τέλος του.

Το αντιτορπιλικό «Μιαούλης»

ΔΙΗΓΗΣΗ ΠΡΩΤΗ

Η φιλόδοξη εκστρατεία του Μουσολίνι κατά της Ελλάδας συνάντησε απρόσμενη αντίσταση στα σύνορα με την Αλβανία κι έτσι ο ισχυρός του σύμμαχος  Χίτλερ αναγκάζεται να παρέμβει απρόθυμα για να σώσει τα προσχήματα και το γόητρο του Άξονα που είχε καταρρακωθεί.  Το διεθνές αντίκτυπο αυτής της μάχης του Δαυίδ απέναντι στον Γολιάθ, αντανακλούν σε μεγάλο βαθμό οι γνωστές δηλώσεις του Βρετανού πρωθυπουργού Ουίνστον Τσώρτσιλ που πανηγυρικά διατυπώνει πως «στο εξής δε θα λέμε πως οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες, αλλά πως οι ήρωες πολεμούν σαν τους Έλληνες». Εξάλλου, καθώς εκείνη την εποχή υπήρξε μια αναμέτρηση τακτικών στρατών και δεν είχε δημιουργηθεί ακόμα το αντάρτικο στα ελληνικά βουνά, το οποίο δημιούργησε μεγάλο πονοκέφαλο στους κατακτητές, ανάγκασε τον ίδιο το Χίτλερ να παραδεχτεί μέσα στο Ράιχσταγκ λίγο πολύ τα ακόλουθα «ενώπιον της ιστορίας οφείλω να επισημάνω πως από όλους μας τους εχθρούς, οι Έλληνες ήταν αυτοί που πολέμησαν με τη μεγαλύτερη περιφρόνηση προς το θάνατο«.

Έτσι λοιπόν το επίκεντρο των μαχών κατά την εισβολή, υπήρξε αρχικά το αλβανικό μέτωπο και λίγο αργότερα τα ελληνο-βουλγαρικά σύνορα με τα ελληνικά οχυρά να προβάλουν σθεναρή αντίσταση, όμως αψιμαχίες έλαβαν χώρα και σε άλλα σημεία που βρίσκονταν πολύ βαθύτερα από τη γραμμή του μετώπου. Σε ένα τέτοιο και συγκεκριμένα στο Οχυρό Βορείου Ευβοϊκού, υπηρετούσε τη θητεία του ως ναύτης ο Νικόλαος Κωνσταντίνου. Το στενό πέρασμα προς την ηπειρωτική Ελλάδα, είχε θωρακιστεί με εντολή του Μεταξά από τα ισχυρά κανόνια του θωρηκτού «Κιλκίς» που ήταν δίδυμο με το «Αβέρωφ». Σύμφωνα με συμπέρασμα που έβγαζε ο ίδιος ο πρωταγωνιστής για αυτήν την επιλογή, το γεγονός της θωράκισης αυτού του σημείου, έδειχνε πως ο Έλληνας δικτάτορας φοβόταν μια ενδεχόμενη απόβαση των Βρετανών παρά μια επίθεση από τις «αδελφές» δυνάμεις του Άξονα.

Κάποιο πρωινό του 1940 λοιπόν κι ενώ ο ελληνικός στρατός μάχονταν ακόμα, πάνω από το οχυρό άρχισαν να πετούν γερμανικά σμήνη βομβαρδιστικών και καταδιωκτικών. Τα ελληνικά αντιαεροπορικά κατάφεραν να χτυπήσουν ένα «στούκας», το οποίο είδαν να πέφτει βγάζοντας πυκνούς καπνούς, ενώ οι πιλότοι πρόλαβαν να απεμπλακούν από το φλεγόμενο αεροσκάφος, ανοίγοντας τα αλεξίπτωτα τους. Άμεσα ο διοικητής του Ο.Β.Ε. έστειλε περιπόλους για να περισυλλέξουν και να αιχμαλωτίσουν τους Γερμανούς. Στο ένα περίπολο έτυχε να βρίσκεται κι ο Νικόλαος Κωνσταντίνου, ο οποίος άλλωστε κατάγονταν από τα χωριά της Εύβοιας. Έτσι έτυχε σε εκείνον να εντοπίσει τον Γερμανό πιλότο σε ένα διπλανό λόφο και την ώρα που μάζευε το αλεξίπτωτό του. Ακολουθώντας τις διαταγές που είχε πάρει, τον συνέλαβε δίχως εκείνος να προβάλει αντίσταση και συνεπώς δίχως να ασκήσει την παραμικρή βία πάνω του. Ενώ όμως τον οδηγούσε στη μονάδα άκουσε πάλι το θόρυβο απ’ τα γερμανικά αεροπλάνα που πετούσαν από πάνω τους. Ανήσυχος από την ιδέα πως αν τους εντοπίσουν θα αρχίσουν να τους χτυπούν με τα πολυβόλα, έπιασε τον Γερμανό και τον πέταξε μέσα σε κάτι θάμνους από σκίνα κι έπεσε από πάνω του για να προστατευτούν. Όμως ο πιλότος πανικοβλήθηκε μιας και δεν κατάλαβε πως αυτή η κίνηση ήταν για την προστασία τους κι όπως ήταν πεσμένος μπρούμυτα άρχισε να φωνάζει στη γλώσσα του «μαιν καεράτ, μάιν καμεράτ». Ο Έλληνας ναύτης δε γνώριζε διόλου τη γερμανική γλώσσα, αλλά ήξερε καλά τον τόπο του και τα χωριά. Έτσι με ανάμικτα συναισθήματα δέους και θαυμασμού για την  αντικατασκοπία του εχθρού συλλογίστηκε πως τα πράγματα ήταν δύσκολα αν ακόμα κι ένας απλός πιλότος γνώριζε τόσο καλά την περιοχή. Απόδειξη πως ο Γερμανός γνώριζε τις Καμαράτες που δεν ήταν παρά ένα χωριουδάκι της βόρειας Εύβοιας! Όταν λοιπόν τα αεροπλάνα έφυγαν, οδήγησε τον αιχμάλωτο στο ελληνικό στρατόπεδο και βαθιά προβληματισμένος μοιράστηκε την ανησυχία του στον διοικητή. Εκείνος όμως εντελώς απρόσμενα, άρχισε να γελάει δυνατά δίχως να συμμερίζεται τις ανησυχίες του ναύτη. Όταν ξαναβρήκε την αυτοκυριαρχία του, συνεχάρη τον υφιστάμενο του για την επιτυχή κατάληξη της αποστολής και καθησύχασε τους φόβους του, εξηγώντας πως αυτό που είχε ακούσει να φωνάζει ο αιχμάλωτος αποτελούσε έκκληση για βοήθεια προς το σύντροφό του κι όχι το όνομα του γειτονικού χωριού.

Αυτή η διασκεδαστική εμπειρία αποτέλεσε το βάπτισμα του πυρός για το ναύτη Νικόλαο Κωνσταντίνου. Στον Γερμανό φέρθηκαν με το σεβασμό που αρμόζει σε αιχμάλωτο πολέμου κι όταν το μέτωπο κατέρρευσε τον παράδωσαν στους συμπατριώτες του. Ο Νικόλαος Κωνσταντίνου, έκανε μια πρώτη αποτυχημένη προσπάθεια να σμίξει με συμπατριώτες του που θα ακολουθούσαν το στόλο, αλλά στο ύψος της Χαλκίδας τους «πλάκωσαν τα Στούκας» και βγήκαν στη στεριά την τελευταία στιγμή. Η επιλογή της επιστροφής στο χωριό του αποτελούσε πλέον μονόδρομο. Μονάχα που όπως διηγιόταν ντρέπονταν να γυρίσει ηττημένος, λες κι ο πόλεμος είχε γίνει προσωπική του υπόθεση. Έτσι, άφησε πρώτα να πέσει το σκοτάδι και γύρισε στο πατρικό του σπίτι από τα χωράφια, σκίζοντας στην προσπάθεια τη στολή του. Όσο περνούσαν οι μέρες γίνονταν όλο και πιο καθαρό πως δεν τον χωρούσε ο τόπος με την καθημερινή παρουσία Ιταλών κατακτητών. Δε θα αργούσε η μέρα που από μια απόκρημνη ακτή της Εύβοιας θα έφευγε κρυφά για τη Μέση Ανατολή, ώστε να συνεισφέρει στην απελευθέρωση της πατρίδας του.

 

ΔΙΗΓΗΣΗ ΔΕΥΤΕΡΗ       

Ο δίοπος Νικόλαος Κωνσταντίνου

Μεταξύ της ιστορίας που μόλις διηθηθήκαμε κι αυτής που θα ακολουθήσει, έχουν μεσολαβήσει περίπου τέσσερα χρόνια. Αυτή η σχετικά μικρή χρονική περίοδος όμως είναι τόσο πυκνή σε γεγονότα, που σε κανονικές συνθήκες μπορεί να χρειαστεί το πέρασμα ολόκληρων δεκαετιών για να αποκομίσει κάποιος αντίστοιχες εμπειρίες.

Πιάνοντας το νήμα της διήγησης από τη φυγή του Ελληνικού στόλου για τη Μέση Ανατολή, γίνεται αντιληπτό πως όσοι ναύτες δεν υπηρετούσαν σε καράβια έμειναν πίσω. Αρκετοί από αυτούς κι ο Νικόλαος Κωνσταντίνου ανάμεσά τους, έβαλαν σκοπό να φύγουν κρυφά από κατεχόμενη Ελλάδα για να σμίξουν πάλι με το στόλο. Αυτό δεν ήταν φυσικά απλό και χρειάστηκε να περάσουν πολλοί μήνες για να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες. Έτσι καθώς ο παγκόσμιος πόλεμος κορυφώνεται και πριν ο ΕΛ:ΑΣ δώσει την οδηγία να ανέβουν στο βουνό όσοι ήθελαν να αντισταθούν, κάποιες δεκάδες Έλληνες μαζεύονται κρυφά στις ακτές για να βρεθούν στην καρδιά των γεγονότων.

Στην ακτή των Τσακαίων κρύβονται πολλοί περιμένοντας το καΐκι που θα τους περάσει στη Μέση Ανατολή, αλλά αυτό αργεί κι η πείνα αρχίζει να τους θερίζει. Ανάμεσά τους βρίσκεται κι ο Νικόλαος Κωνσταντίνου που κάποιο μεσημέρι ανέβηκε σε μια αχλαδιά για να ξεγελάσει κάπως την πείνα του. Σε λίγο εμφανίζεται μπροστά του κάποιος με ρούχα χωρικού που παραξενεμένος άρχισε τις ερωτήσεις. Όμως ο συνομιλητής του, φοβούμενος τους συνεργάτες των κατακτητών του απαντάει μονάχα πως είναι από κοντινό χωριό και πως πεινάει. Όταν ο χωρικός τον καλεί για τραπέζι, ξεκινούν μια κουβέντα με την οποία συμπεραίνουν πως είναι στενοί συγγενείς. Έπειτα από αυτήν τη διαπίστωση ο Νικόλαος Κωνσταντίνου ξεθαρρεύει και του αποκαλύπτει τον πραγματικό σκοπό της επίσκεψής του. Τότε ο συγγενής του κάνει ένα πλουσιοπάροχο τραπέζι και δίνει οδηγίες στη γυναίκα του να μαζέψει όσες προμήθειες μπορούν να κουβαληθούν, ώστε να τραφούν κι οι υπόλοιποι που κρύβονταν.

Για τους φυγάδες λοιπόν αυτή η εξέλιξη αποτέλεσε δώρο εξ ουρανού που τους βοήθησε να αντέξουν αρκετές μέρες ακόμα. Όταν όμως οι προμήθειες στέρεψαν, παρότρυναν το σύντροφό τους να επισκεφτεί εκ νέου το συγγενή του. Εκείνος αρχικά τους λέει πως θα πάει με τη δύση του ήλιου ώστε να έχει κάλυψη και μιας κι ήταν ακόμη μεσημέρι αποκόβεται σε ένα σκιερό μέρος για να πάρει ένα μεσημεριανό ύπνο. Καθώς λαγοκοιμόταν άκουσε καθαρά μια φωνή να τον προτρέπει να μη φύγει από την παραλία διότι την ίδια νύχτα θα έρχονταν το καΐκι. Αρχικά πιστεύει πως κάποιος κρυμμένος σύντροφος του κάνει πλάκα, όμως καθώς ανασηκώνεται δεν αντικρίζει κανέναν και διαπιστώνει πως δεν μπορεί ούτε να κρυφτεί κάποιος κοντά καθώς υπήρχε ξέφωτο. Αν και δεν είχε ποτέ παραφυσικές ανησυχίες το γεγονός τον αναστατώνει φοβερά κι αποφασίζει να μη φύγει από την παραλία. Αν οι σύντροφοί του επιμένουν, μπορεί να εξηγήσει σε κάποιον πως θα φτάσει στο σπίτι που θα πάρει προμήθειες. Πραγματικά ένας εθελοντής ακολουθεί τις οδηγίες του, ενώ ο ίδιος μένει με την υπόλοιπη ομάδα και μόλις πέφτει ο ήλιος αντικρίζουν από τον ορίζοντα το σκάφος που περίμεναν τόσες μέρες. Όταν αυτό φτάνει κοντά στην ακτή ακούγεται η φωνή του καπετάνιου να φωνάζει να βιαστούν γιατί θα πάρει τους πρώτους τριάντα. Ο Νικόλαος Κωνσταντίνου βρίσκεται στην κορυφή κάποιου βράχου, όπου ανέβηκε για να βλέπει καλύτερα και με το άκουσμα της οδηγίας του καπετάνιου δίνει ένα σάλτο προς το κατάστρωμα. Από την αγωνιώδη προσπάθεια χάνει το ένα παπούτσι που έπεσε στη θάλασσα και κάνει μονοσάνδαλος τη διαδρομή Εύβοια-Τουρκία-Συρία-Αίγυπτος.  Αυτό το περιστατικό το διηγιόταν αργότερα γεμάτος περηφάνια στο γιο του «εγώ έφυγα με ένα παπούτσι για να ελευθερώσω την πατρίδα μου». 

               Τα χρόνια που ακολούθησαν ήταν γεμάτα έντονες εμπειρίες, τις οποίες κατάγραφε καθημερινά στο ημερολόγιό του. Όπως έλεγε χαρακτηριστικά η ικανότητα της Βρετανικής αντικατασκοπίας είχε ανυψώσει το ηθικό ολόκληρου του στόλου, καθώς προειδοποιούσε με ακρίβεια δευτερολέπτου πότε θα επιτεθούν τα εχθρικά αεροσκάφη. «Με τέτοια πληροφόρηση δε γίνεται να χάσουμε τον πόλεμο» έλεγαν οι ναύτες μεταξύ τους. Βέβαια οι παρεμβάσεις των Εγγλέζων δεν ήταν πάντα για καλό. Για παράδειγμα κάποιο απόγευμα που το «Μιαούλης» βρίσκονταν στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας, είδαν να έρχονται κατά πάνω του αρκετές φελούκες με οπλισμένους Αιγύπτιους που αξίωναν να κάνουν έλεγχο στο αντιτορπιλικό. Η αξίωση παραβίαζε κάθε έννοια θαλάσσιου δικαίου, πόσο μάλλον εν καιρώ πολέμου. Βέβαια ο καπετάνιος του «Μιαούλης» ήταν έμπειρος κι αποδείχτηκε ικανός να αντιμετωπίσει αυτήν την προσπάθεια επίδειξης ισχύος. Αρχικά έδωσε εντολή στα πολυβόλα να σημαδέψουν τις φελούκες κι όταν διαπίστωσε πως οι Αιγύπτιοι ήταν διατεθειμένοι να πιέσουν έχοντας την κάλυψη των Εγγλέζων, διέταξε με δυνατή φωνή ώστε να ακουστεί μιας κι ήξερε πως τον καταλάβαιναν «σε προσπάθεια κατάληψης του σκάφους, βάλατε χωρίς νεότερη διαταγή». Το αποτέλεσμα ήταν οι φελούκες να εξαφανιστούν το ίδιο γρήγορα όπως είχαν εμφανιστεί. Όταν την επόμενη ημέρα ο πλοίαρχος πήγε να διαμαρτυρηθεί στο Βρετανικό αρχηγείο, οι Εγγλέζοι προσποιήθηκαν πως αγνοούσαν την πρωτοβουλία των Αιγυπτίων.

Γεώργιος Κωνσταντίνου: φιλόλογος εκτελέστηκε από τα τάγματα ασφαλείας τη 1η Απρίλη 1944

Ανάμεσα στις ημερολογιακές καταγραφές, υπήρξε και μία που είχε ξεχωριστό ενδιαφέρον. Η ημερομηνία της καταγραφής ήταν 1η Απριλίου 1944. Εκείνο το βράδυ ο δίοπος ξύπνησε από έναν ανεξήγητο εφιάλτη. Είχε δει ένα τόπο που έμοιαζε με την Ευβοιώτικη γη και στον ορίζοντα υπήρχαν πολλά πανύψηλα κυπαρίσσια. Το μέρος ήταν απειλητικά ήσυχο και ξάφνου δίχως να φυσάει ο παραμικρός άνεμος, τα κυπαρίσσια άρχισαν να λυγίζουν λες κι ήθελαν να φιλήσουν τη γη. Ξύπνησε αλαφιασμένος δίχως να μπορεί να εξηγήσει την ερμηνεία αυτού που είχε δει. Έτσι αρκέστηκε να καταγράψει το όνειρο συμπληρώνοντας στο τέλος την ημερομηνία. Λίγους μήνες αργότερα κι όταν ο στόλος γύρισε στην Ελλάδα, πληροφορήθηκε το κακό που είχε πλήξει την οικογένειά του. Ο μεγαλύτερος αδελφός του που ήταν μέλος του ΕΑΜ κι είχε διοριστεί φιλόλογος στο Ξηροχώρι της Εύβοιας, εκτελέστηκε μαζί με άλλους τριάντα δύο πατριώτες από τα Τάγματα Ασφαλείας σαν αντίποινα για ενέργεια του ΕΛΑΣ. Όταν ρώτησε για την ημερομηνία της εκτέλεσης, του είπαν πως έγινε την 1η Απριλίου του 1944.

Ωστόσο, του γυρισμού στην πατρίδα είχε προηγηθεί η συμμαχική απόβαση στην Ιταλία, στην οποία έλαβε μέρος κι ο ελληνικός στόλος. Το κλίμα στα πλοία, καθώς πλησίαζαν την ιταλική χερσόνησο, ήταν ιδιαίτερα αισιόδοξο. Μάλιστα αρκετοί ναύτες έλεγαν φωναχτά τις σκέψεις τους, πως δηλαδή θα ξεσπούσαν στους Ιταλούς για τα τόσα χρόνια πολέμου και κακουχιών. Όμως η ιστορία δεν είχε πει την τελευταία της λέξη. Παρά λοιπόν τις προσδοκίες, τα σχέδια θα έμεναν ανολοκλήρωτα και θα χαράσσονταν καινούρια. Ο σημαντικότερος λόγος υπήρξε η συνειδητοποίηση πως ο ιταλικός λαός απείχε μακράν από τις περιγραφές της προπαγάνδας. Οι Ιταλοί ούτε πολεμοχαρείς έμοιαζαν, ούτε φασίστες στην πλειοψηφία τους. Αντίθετα, οι Έλληνες έβρισκαν πως είχαν πολλά κοινά με τούτο το λαό. Επιπλέον, υπήρχαν οι Ιταλίδες που μάγεψαν τους Έλληνες ναύτες με την ομορφιά τους, το γέλιο και τη θέληση για ζωή. Στον αντίποδα, οι Άγγλοι αν και τυπικά σύμμαχοι στο πεδίο των μαχών βρίσκονταν μακριά από το μεσογειακό ταμπεραμέντο. Ακόμα χειρότερα επιδείκνυαν συμπεριφορά αποικιοκράτη και σε αρκετές περιπτώσεις συμπεριφέρονταν βάρβαρα στους άμαχους. Συνέπεια του προηγούμενου, υπήρξε το εξής παράδοξο: Ιταλοί και Έλληνες που ήταν αντίπαλοι στα χαρτιά συμμαχούσαν τις περισσότερες φορές για να αντιμετωπίσουν τους μεθυσμένους Βρετανούς ναύτες. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι συμπλοκές τελείωναν με τους ήχους από τις σφυρίχτρες της ναυτονομίας.

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα ο δίοπος Κωνσταντίνου γνώρισε την όμορφη Γιολάντα με φυσικό επακόλουθο να ξελογιαστεί από την ιταλική ομορφιά. Τη συναντούσε σε κάθε του έξοδο και τις περισσότερες φορές κατέληγαν να κοιμούνται μαζί στο μικρό της σπίτι στον Τάραντα. Ωστόσο, κάποιο βράδυ που ξενύχτησαν παραπάνω τον πήρε ο ύπνος για τα καλά με αποτέλεσμα να χάσει τις βάρκες που επέστρεφαν τους ναύτες στα πλοία τους. Απευθύνθηκε στους Εγγλέζους που είχαν την κεντρική οργάνωση και μέσα σε μια βάρκα έψαχναν το αντιτορπιλικό υπό το φως ενός μονάχα φακού, καθότι το λιμάνι ήταν σε συσκότιση από το φόβο γερμανικού βομβαρδισμού. Η προσπάθεια ήταν άκαρπη κι ακόμα χειρότερα, την επόμενη μέρα το «Μιαούλης» απέπλευσε προς άγνωστη κατεύθυνση. Ο Νικόλαος Κωνσταντίνου πάνω στην απελπισία του, μπόρεσε να σκεφτεί καθαρά κι έτσι απευθύνθηκε για μια ακόμα φορά στο βρετανικό ναυαρχείο που ήταν επικεφαλής όλων των επιτελικών σχεδιασμών. Εκεί ένας αξιωματικός αφού του έδειξε κάτι χάρτες που λίγο κατάλαβε, του ζήτησε να παρουσιαστεί πάλι συγκεκριμένη ώρα και θα τον βοηθούσαν να φτάσει στον προορισμό του. Πραγματικά επέστρεψε στο ναυαρχείο αρκετή ώρα πριν τη συμφωνημένη και με έκπληξη διαπίστωσε τη βρετανική οργάνωση, καθώς ένα τζιπ τον περίμενε με τη μηχανή αναμμένη. Ο οδηγός τον οδήγησε στο σταθμό του τρένου κι εκεί του εξήγησε σε ποιο σταθμό έπρεπε να κατέβει ώστε να βρει το πλοίο του στο λιμάνι. Όμως η περιπέτεια δεν είχε τελειώσει ακόμα, καθώς στη διαδρομή το τρένο έγινε στόχος των «στούκας» με αποτέλεσμα να εκτροχιαστεί. Ο Νικόλαος Κωνσταντίνου βρέθηκε μόνος στο δρόμο να κάνει ώτο-στοπ. Ευτυχώς η οδηγία για τα Ι.Χ. να διευκολύνουν ένστολους τον βοήθησε να βρει γρήγορα όχημα με κατεύθυνση το λιμάνι που του είχαν υποδείξει. Λίγες ώρες αργότερα βρέθηκε στον προορισμό του και με μεγάλη ανακούφιση διαπίστωσε πως το «Μιαούλης» μόλις τώρα διακρίνονταν στον ορίζοντα. Αμέσως επισκέφτηκε το λιμεναρχείο και ζήτησε να επικοινωνήσουν με το πλοίο του. Σ’ αυτό καθώς το ταξίδι του ήταν ήρεμο και δεν είχε χρειαστεί να σημάνει συναγερμός και να δοθεί αναφορά δεν είχε γίνει αντιληπτή η απουσία του.

Βέβαια, η περιπέτειά του δεν είχε τελειώσει ακόμα. Αν κι ανακουφισμένος που γλίτωσε την πιθανή κατηγορία λιποταξίας, μόλις πάτησε το πόδι του στο κατάστρωμα βρέθηκε εν μέσω δύο πυρών. Από τη μία έδωσε αναφορά στον πλοίαρχο και βέβαια είσπραξε μια ποινή που αναλογούσε σε πολυήμερη στέρηση εξόδου. Από την άλλη, ακόμα χειρότερα, είχε να αντιμετωπίσει την καχύποπτη επιτροπή του ΕΛΑΝ. Έκπληκτος αντιμετώπισε ερωτήσεις του στυλ «τι είδους έγγραφα παράδωσε στο βρετανικό ναυαρχείο εκ μέρους του καπετάνιου¨». Απεγνωσμένα προσπάθησε να εξηγήσει πως η αργοπορία του οφείλονταν σε γυναικείο δάκτυλο κι όχι σε μυστικές υπηρεσίες. Οι ερωτήσεις με αυτονόητη απάντηση, του στυλ «και γιατί απευθύνθηκες στους Άγγλους;» ή «πως ήξερες τον προορισμό μας, αφού ούτε εμείς δεν τον γνωρίζαμε μέχρι πριν λίγο» έδειχναν πως η αλήθεια δύσκολα θα γίνονταν πιστευτή.

Η αποκορύφωση της έντασης ήρθε μ’ ένα οξύθυμο μέλος της επιτροπής που έπειτα από μια έξοδο και κατανάλωση οινοπνεύματος του αποκρίθηκε ως εξής «Κωνσταντίνου είσαι εχθρός του λαού! Θα λογοδοτήσεις γι’ αυτό». Χρειάστηκε η επέμβαση των πιο ψύχραιμων για να ηρεμήσουν τα πνεύματα, ενώ έκτοτε οι σχέσεις τους παράμειναν τεταμένες. Με το συγκεκριμένο άνθρωπο ξανασυναντήθηκαν τυχαία στα δύσκολα χρόνια του εμφύλιου στην Ελλάδα, στην αίθουσα κάποιου στρατοδικείου. Ο καθένας σε κάποιο δικό του είχε πάει να συμπαρασταθεί.  Ο δίοπος έφερνε ακόμα πολύ βαριά τις κουβέντες του πρώην συμπολεμιστή του, όμως ο τόπος ήταν ακατάλληλος για να γυρέψει εξηγήσεις. Γνώριζε πόσο εύκολα μοίραζαν οι στρατοδίκες το «εις θάνατον» κι έτσι επέλεξε να μη δώσει συνέχεια.  «Τέτοιο κρίμα δεν ήθελα να το έχω στο λαιμό μου» έλεγε.

 

Βρώμικες Ιστορίες Καθαρές Συνειδήσεις: οι Εργάτες Γης & οι Μετανάστες

Ιστορία Δεύτερη: οι Εργάτες Γης & οι Μετανάστες

Θα πρέπει να ήταν στις αρχές της δεκαετίας του 90’, όταν 8 τουλάχιστον νεαροί άντρες αποφασίσαμε να αφήσουμε τις ανέσεις τις Αθήνας και να ζήσουμε την περιπέτεια της υπαίθρου. Εγώ μόλις είχα τελειώσει το λύκειο και παρακολουθούσα κάποια σχολή, αλλά εκείνη την εποχή, διακαής πόθος μου αποτελούσε το κυνήγι της περιπέτειας και τα ταξίδια. Πρώτος προορισμός ήταν τα χωριά της Κορινθίας προς αναζήτηση μεροκάματου στο μάζεμα βερίκοκων. Από την ομάδα θυμάμαι τον Σταύρο από την Κατερίνη ως αδιαμφισβήτητο ηγέτη της παρέας, όντας μεγαλύτερος σε ηλικία και ο μοναδικός που είχε πείρα μιας και κατέβαινε για χρόνια στην περιοχή. Ο δεύτερος σε ηλικία ήταν ο Ηλίας από την Χαλκιδική, αν και ήταν ο πρώτος που το ηθικό του δεν τον βοήθησε και μας εγκατέλειψε. Εξάλλου, υπήρχαν προσωπικοί λόγοι που δεν τον βοηθούσαν να αντέξει τη σκληρή δουλεία και την εξίσου σκληρή διαβίωση. Οι υπόλοιποι ήμασταν από Αθήνα: ο Μιχάλης από την Κυψέλη, ο Νίκος από την Κοκκινιά, ο Μάριος από το Μεταξουργείο, ο Λεωνίδας κι εγώ από τον Κολωνό. Ίσως να ξεχνάω και κάποιον, αλλά σίγουρα αργότερα κατέβηκε και μας βρήκε κι ο Πάνος που ήταν κι αυτός από τη δική μου γειτονιά.
Οι συνθήκες δεν ήταν εύκολες, μιας κι έπρεπε να δουλεύουμε από το ξημέρωμα μέχρι το απόγευμα κάτω από τον καυτό ήλιο. Επιπλέον, οι παραγωγοί πρόσφεραν μόνο μεσημεριανό κι όχι στέγη, όπως μας είχε προετοιμάσει ο Σταύρος, συνεπώς έπρεπε να βρούμε κατάλυμα για ύπνο. Έτσι τις πρώτες ημέρες βρήκαμε καταφύγιο στο προαύλιο μιας απόμερης εκκλησίας κι αργότερα σε μια μισοτελειωμένη οικοδομή απ’ την οποία έχω σώσει και κάποιες φωτογραφίες. Εκείνη την εποχή συνηθίζονταν οι εποχιακοί εργάτες γης να βρίσκουν πρόχειρα καταλύματα για ύπνο, γεγονός που αποδέχονταν οι μόνιμοι κάτοικοι των χωριών.
Σχετικά με τη δουλειά, με εξαίρεση τον Σταύρο, ήμουν ο μοναδικός που είχε σχεδόν καθημερινό μεροκάματο. Όχι πως ήμουν ο καλύτερος εργάτης, αλλά ήμουν πρόθυμος στη δουλειά. Όλοι σχεδόν οι υπόλοιποι, βρίσκοντας τα ζόρια της δουλειάς στην ύπαιθρο προτιμούσαν να δουλεύουν μόνο όταν υπήρχε απόλυτη ανάγκη επιβίωσης μιας κι εξαρχής συμμετείχαν περισσότερο για την εμπειρία παρά από ανάγκη βιοπορισμού. Βέβαια, υπήρχε και η δική μου ξεχειλωμένη αίσθηση αλληλεγγύης, που με ωθούσε να μοιράζομαι όλο σχεδόν το μεροκάματό μου μ’ αυτούς που είχαν κάθε φορά ξεμείνει.
Ο Σταύρος μάταια προσπαθούσε να με «συνετίσει». Του απαντούσα με θεωρίες περί «κοινοκτημοσύνης» που τον έκαναν έξω φρενών. «Γιατί δεν πάνε κι οι υπόλοιποι για δουλειά και περιμένουν από εσένα να τους πάρεις τσιγάρα;», ρωτούσε με ειλικρινή αγανάκτηση. Σε κάποιο βαθμό είχε δίκιο, αλλά κι εγώ αντιμετώπιζα την όλη κατάσταση περισσότερο σαν διακοπές κι έτσι κάθε βράδυ, ξόδευα στο κοσμικό παραλιακό χωριό σχεδόν όσα είχα κερδίσει την ημέρα. Οι σχέσεις μου με τον Σταύρο εντάθηκαν επικίνδυνα, όταν ένιωσα πως με πίεζε με σχεδόν πατρική φροντίδα, να φυλάω τα χρήματά μου για να αγοράσω μεταφορικό μέσα όταν θα γυρίζαμε Αθήνα. Μάταια του εξηγούσα πως δεν είχα βάλει κανένα τέτοιο στόχο. Η εμμονή του με την αγορά δίκυκλου που ήξερε πως «ήθελα να αγοράσω», οδήγησε σε τόσο σουρεαλιστικούς καβγάδες που καταλήξαμε να ανταλλάσσουμε βαριές κουβέντες δημόσια στην πλατεία του χωριού και για να είμαι ειλικρινής, κάποιες φορές παραμέριζα την ηλικία του. Τελικά, η υπομονή του ξεχείλισε όταν έπαθε μια άσχημη δηλητηρίαση από ραντισμένο βερίκοκο που δεν το είχε πλύνει. Αρκετές ώρες σφάδαζε από πόνους κι εμείς- όχι σε τόσο νηφάλια κατάσταση από την οινοποσία- γελούσαμε γιατί πιστεύαμε πως υπήρχε εξεζητημένη επιτήδευση, ώστε να μας τραβήξει την προσοχή. Τελικά, συνειδητοποίησα πως η κατάσταση ήταν σοβαρή όταν τον είδα να κάνει εμετό και θεώρησα φρόνιμο να φωνάξω ασθενοφόρο. Φυσικά, ως ο πιο κοντινός φίλος του, ήμουν κι αυτός που τον συνόδευσε στο νοσοκομείο της Κορίνθου. Όλο το βράδυ ήταν με ορούς, ενώ εγώ φιλοξενήθηκα στο άδειο κρεβάτι του μαιευτηρίου, όπου ξύπνησα το πρωί με τους κοριούς να έχουν κάνει το χαρακτηριστικό καλλιτεχνικό τους τσίμπημα που μοιάζει με γαζί. Σα να μη μου έφτανε αυτό, ο φίλος που εν τω μεταξύ είχε συνέλθει, μου έκανε έντονα παράπονα πως εκείνος «πέθαινε» κι εμείς γελάγαμε. Εδώ που τα λέμε δεν είχε κι άδικο, αλλά τι να του εξηγήσω; Πως η κατάστασή μας δεν μας επέτρεπε να αξιολογήσουμε την περίπτωση με σύνεση; Αρκέστηκα να του κάνω πλάκα, πως φταίω εγώ που τον πήγα στο νοσοκομείο και με έφαγαν οι κοριοί. Σε λίγο ο θυμός είχε περάσει. Πάντα έτσι ήταν οι μεταξύ μας καβγάδες, έντονοι σε βαθμό που όσοι δε μας ήξεραν αναρωτιόντουσαν πως δεν ερχόμασταν στα χέρια, αλλά τα νεύρα περνούσαν σχετικά γρήγορα. Δεν είναι τυχαίο που απ’ όλη την ομάδα, όταν συνειδητοποιήσαμε πως στα βερίκοκα «δεν κάνουμε προκοπή», οι δυο μας αποφασίσαμε να φύγουμε για τα Χωριά του Πύργου. Εκεί υπήρχε ακόμα σκληρότερη δουλειά στα καρπούζια, αλλά και με πολύ καλύτερα χρήματα. Έβγαλα εισιτήρια κι όσα χρήματα μου περίσσεψαν τ’ άφησα κρυφά-για να αποφευχθεί ένας ακόμα καβγάς μεταξύ μας- σ’ αυτούς που έμειναν πίσω, μιας και κανείς τους δεν ήθελε να ακολουθήσει σ’ αυτή τη δουλειά.
Στην πραγματικότητα, αν γνώριζα από πριν τις συνθήκες που θα αντιμετωπίζαμε, μάλλον θα το ξανασκεφτόμουν. Ωστόσο, με έπεισαν για μια ακόμα φορά, λες και δεν τον ήξερα, οι περιγραφές του φίλου μου για ιδανικές συνθήκες, γλέντι και βουτιές στη θάλασσα. Επιπλέον, όταν ζύγιζα την απόφασή μου, έριξε και το επιχείρημα «πως με το νεύρο που έχω, η δουλειά αυτή θα μου φανεί παιχνίδι». Συνειδητοποίησα την πλάνη μου πολύ αργά και μόνο όταν η απόφαση είχε παρθεί. Η δουλειά στα καρπούζια ήταν σίγουρα η σκληρότερη που είχα κάνει μέχρι τότε στη ζωή μου και μόνο το φιλότιμο να μην τον ντροπιάσω μ’ έκανε να μην τα παρατήσω. Όσο για τον ύπνο στην ύπαιθρο, ήταν κι αυτός ακόμα πιο βασανιστικός από την Κόρινθο.
Το γεγονός, πως ο Σταύρος σχεδόν κάθε καλοκαίρι κατηφόριζε στα χωριά του Πύργου που είχαν μεγάλη παραγωγή σε καρπούζια και χάρη στην εργατικότητα και τη σωματική του ρώμη, γίνονταν περιζήτητος μεταξύ των παραγωγών, μας βοήθησε πολύ στο να γίνουμε αποδεκτοί σε άλλες ομάδες εργατών. Βέβαια, ο δικός μου αδύνατος σωματότυπος και το νεαρό της ηλικίας δεν επέτρεπε ανάλογες επιδόσεις, όμως εκείνος με ενθάρρυνε με κάθε τρόπο, επαναλαμβάνοντας συνεχώς όποια πλεονεκτήματα θεωρούσε πως είχα, και τονίζοντας την πίστη του πως θα τα καταφέρω. Στην τελική μου απόφαση αποφασιστικό ρόλο έπαιξε όπως ξαναείπα η συλλογή των εμπειριών, παρά το σχετικά ψηλό μεροκάματο για το οποίο ήταν γνωστά τα χωριά της περιοχής.
Όταν τελικά φτάσαμε σ’ ένα ξακουστό για την πλούσια παραγωγή του, χωριό της Πελοποννήσου, εν μέσω εναλλαγών ατελείωτης πεζοπορίας που πάντα για το Σταύρο ήταν μισή ώρα δρόμος κι αποδεικνύονταν πορεία πεζοναυτών, με εναλλαγές κι επιβιβάσεις σε λεωφορεία και τρένα, κατευθυνθήκαμε προς το καφενείο, όπου ήταν γνωστό πως μαζεύονταν οι εργάτες, συνήθως με μια μπύρα στο χέρι, περιμένοντας τους παραγωγούς που θα εμφανίζονταν κατά ομάδες, για να διαλέξουν το ικανότερο για τη δουλειά τους συνεργείο. Ο φίλος μου δεν άργησε να αναγνωριστεί από άντρες που είχαν εργαστεί μαζί στο παρελθόν και να γίνει ευπρόσδεκτος στις παρέες τους. Εγώ πάλι αισθανόμουν, πως κάποιοι λίγοι με συμπάθησαν και χαμογελώντας με συγκατάβαση, προσπαθούσαν να με βάλλουν στο κλίμα της δουλειάς κι άλλοι με κοιτούσαν με δικαιολογημένη δυσπιστία λόγω του νεαρού της ηλικίας. Κάποιους μάλιστα τους έπιανα να με κοιτούν εξεταστικά, σαν να σκέφτονταν πως έτσι και πάω μαζί τους θα είμαι πιο πολύ μπελάς παρά βοήθεια. Το βλέμμα τους σχεδόν μιλούσε κι αποκρίνονταν «τούτο το σχεδόν αμούστακο παιδί θα μείνει στη μέση του χωραφιού και θα το κουβαλάμε κι από πάνω».
Οι πρώτες μου εντυπώσεις απ’ αυτήν τεράστια γεμάτη καπνό αίθουσα του καφενείου, με τις δεκάδες καρέκλες στο εσωτερικό κι άλλες τόσες έξω, δε μπορώ να ισχυριστώ πως με ενθουσίασαν. Τα περισσότερα τραπέζια ήταν ασφυκτικά γεμάτα, αποκλειστικά από άντρες. Αυτοί, έπιναν κι έτρωγαν ότι πρόσφερε η καντίνα, έπαιζαν χαρτιά κι έβριζαν ασύστολα την τύχη τους. Ενώ, που και που κάποιος έπαιρνε πρωτοβουλία για να διηγηθεί κάποιο συνήθως κακόγουστο σεξιστικό αστείο. Ο πρώτος που κέρδισε την προσοχή μου από εκείνη την αντροσύναξη, ήταν ο Σέρβος με το όνομα Πέτρος. Άλλο ξένο δεν έβλεπες στο καφενείο μας, γεγονός που έδινε την αίσθηση πως υπήρχε κάποια άτυπη συμφωνία μεταξύ ντόπιων και ξένων, σε ποιο σημείο θα ζούσε και θα εργάζονταν ο καθένας. Καθώς εκείνο αποτελούσε το πρώτο καλοκαίρι που οι μετανάστες από την Αλβανία εγκατέλειπαν μαζικά τη χώρα τους, ψάχνοντας για μια θέση στον ήλιο, δεν μου έκανε καλή εντύπωση αυτός ο διαχωρισμός, που στην ουσία αποτελούσε εμπόδιο για να γνωριστούμε. Αντίθετα, ο Πέτρος χάρη στη σέρβικη καταγωγή του, το ορθόδοξο δόγμα της χριστιανοσύνης που ασπάζονταν ο λαός του, και κάποιες ευκαιριακές ιστορικές συμμαχίες μεταξύ Ελλήνων και Σέρβων που από μερίδα της ιστοριογραφίας είχαν καταγραφεί ως αδιατάρακτοι δεσμοί φιλίας και πίστης στην πορεία των αιώνων, είχαν συμβάλει με τον τρόπο τους ώστε ο φίλος μας να γίνει αποδεκτός Θεώρησα τη στιγμή άκαιρη για να εκφράσω τις σκέψεις μου και ν’ ανοίξω πολιτική συζήτηση. Έτσι, προτίμησα να συνεχίσω την παρατήρησή μου, ανταλλάσσοντας ελάχιστες κουβέντες.
Πραγματικά, όταν έφτασαν τα πρώτα τρακτέρ, η ομάδα του φίλου μου ήταν περιζήτητη για τη παραγωγικότητά της, κι έτσι μπόρεσα να χωρέσω κι εγώ αφού κανείς δεν ήθελε να τον κακοκαρδίσει. Εκείνος άλλωστε επέμενε πως τις πραγματικές μου δυνατότητες θα της έδειχνα στη δουλειά. Η αλήθεια είναι, πως στο παρελθόν είχα ασχοληθεί και με άλλες πιο ελαφρές αγροτικές εργασίες, όμως αυτό που θα βίωνα εκείνες τις μέρες δεν έμοιαζε με καμιά προηγούμενη εμπειρία μου. Αρκεί, να επαναλάβω πως μόνο από πείσμα και ντροπή για να μην εκθέσω το Σταύρο δεν ζήτησα να διακόψω, τη στιγμή που δεν είχαμε μαζέψει ούτε το μισό χωράφι και την ώρα που ο ήλιος βρίσκονταν στη πιο καυτή του φάση πάνω απ’ τα κεφάλια μας. Λόγω των δυσκολιών που αντιμετώπιζα, υπήρχαν και δύο είδους διαφορετικές αντιδράσεις από τους συναδέλφους. Εκείνοι, που είχαν σαν προτεραιότητα να τελειώσουν γρήγορα, ώστε να ξαναγυρίσουν στο καφενείο για να προλάβουν και δεύτερο φόρτωμα, με πίεζαν στα όριά μου για να μην καθυστερώ, έτσι μέσα απ’ τα χείλη άφηναν να ξεφύγει κάποιος σιγανός σχολιασμός.. Υπήρχαν όμως και συνάδελφοι που εκτιμούσαν πως έκανα ότι περνούσε απ’ το χέρι μου σαν πρωτόπειρος. Οι τελευταίοι, φρόντιζαν να στέκονται δίπλα μου στην αλυσίδα που σχηματίσαμε και με βοηθούσαν όπως μπορούσαν.
Στη συνέχεια, ακολούθησε ένα μικρό διάλειμμα, όπου μας σέρβιραν κάποιο άνοστο φαγητό, και τότε κατάλαβα γιατί τα σουβλάκια του καφενείου γίνονταν ανάρπαστα. Συνεχίσαμε τη δουλειά μέχρι το απόγευμα κι όταν τελειώσαμε πληρωθήκαμε το μεροκάματο της μέρας, γεγονός που μάλλον αναπτέρωσε το ηθικό των περισσοτέρων και σίγουρα το δικό μου.
Για εμάς τους δυο πλάνητες που είχαν έρθει από την Αθήνα, έμενε τώρα η εξεύρεση κάποιου στοιχειωδώς προφυλαγμένου χώρου από τον αέρα και το κρύο της νύχτας. Υπήρχαν αρκετοί εργάτες που τους φιλοξενούσαν μόνιμα κάθε χρόνο οι ίδιοι σπιτονοικοκύρηδες, άλλοι πάλι προτιμούσαν να νοικιάζουν αρκετοί μαζί κάποιο δωμάτιο, δίχως πολλές ανέσεις. Σε συμφωνία με το φίλο μου αποφασίσαμε, πως σε εμάς θα ταίριαζε περισσότερο ο αυτοσχεδιασμός. Έτσι, το πρώτο βράδυ ανακαλύψαμε το εγκαταλελειμμένο πρώην δημαρχείο, που μας φιλοξένησε καλύτερα από ξενοδοχείο. Ούτε η υγρασία από τα ξενύχτια στα προαύλια των εκκλησιών που καταφεύγαμε τις προηγούμενες μέρες, ούτε το κρύο των σιδηροδρομικών σταθμών, ούτε ο αέρας που ακούγονταν μανιασμένος και διέλυε τις προχειροφτιαγμένες καλύβες που στήναμε στις παραλίες, μπορούσαν να φτάσουν στο μικρό δυτικό κι απάνεμο δωμάτιο που διαλέξαμε για να περάσουμε τη νύχτα μας. Εκείνο το βράδυ κοιμήθηκα βαριά εξαντλημένος από την υπερπροσπάθεια της μέρας, και κυρίως δίχως διακοπές λόγω κρύου, μετά από αρκετό καιρό. Την επόμενη όμως, με περίμενε μια δυσάρεστη έκπληξη. Όταν ο Σταύρος με ξύπνησε αχάραγα για τη δουλειά, διαπίστωσα πως δεν μπορούσα να κουνήσω ούτε το μικρό μου δαχτυλάκι. Ήμουν πιασμένος σε όλο το κορμί μου και δεν μπορούσα καν να σηκωθώ. Ο Σταύρος αφού κατάλαβε πως δεν υπερέβαλα ούτε υποκρινόμουν, μου έφερε δίπλα μου κάποιες προμήθειες, μου ευχήθηκε καλή ξεκούραση κι εκείνος έφυγε για το καφενείο.
Την επόμενη φορά που άνοιξα τα μάτια, στέκονταν όρθιοι μπροστά μου δυο άντρες με το σουλούπι των ντόπιων. Δεν ήταν πολύ φιλικοί απέναντι μου, αλλά ούτε και αγριεμένοι. Ίσως το γεγονός πως είχαν να κάνουν με Έλληνα καταπράυνε κάπως τις διαθέσεις τους. Για να μην χρονοτριβώ, τους εξήγησα πως είχα βρει με το φίλο μου αυτό το καταφύγιο, διότι θέλαμε να δουλέψουμε στον τόπο τους. Εκείνοι όμως είχαν άλλα σχέδια στα μυαλά τους, μου εξήγησαν το αυτονόητο, πως δηλαδή ο χώρος ανήκε στο δήμο και ο ίδιος ο δήμαρχος έδωσε εντολή να εκκενωθεί. Την αλήθεια της ιστορίας, παραδόξως δεν την αμφισβήτησα καθόλου, ούτε καν αναρωτήθηκα γιατί ο δήμαρχος να ενοχλείται από την παρουσία μας, από τη στιγμή που τις υπηρεσίες του δήμου στέγαζε πλέον ένα υπερσύγχρονο κτίριο. Το μόνο που σκέφτηκα, ήταν πως με το να μπαίνουμε από την κύρια είσοδο, απέναντι από το πιο πολυσύχναστο καφενείο της πόλης δεν ήταν δύσκολο να διαδοθεί η άφιξη δύο εκκεντρικών στην εμφάνιση αντρών, ταχύτατα σ’ όλη την πόλη. Έτσι, στην επόμενη ευκαιρία θα φρόντιζα να είμαι πιο προσεκτικός.
Όπως όμως ήρθαν τα πράγματα δεν είχαμε περιθώρια ελιγμών και μόλις γύρισε ο Σταύρος και του διηγήθηκα τα νέα, μουρμούρισε πως μάλλον δεν τους άρεσαν οι φάτσες μας παρά ενοχλούσαμε το δήμαρχο. Η εκτίμησή του επιβεβαιώθηκε το ίδιο κιόλας φθινόπωρο, όταν ένας γνωστός που είχε καταγωγή από κείνα τα μέρη, μας αποκάλυψε ότι το χωριό είχε γυναίκα δήμαρχο κι όχι άντρα. Πιθανά, στον τρόπο σκέψης των αντρών, που μας ζήτησαν να αδειάσουμε το κτίριο, η αποκάλυψη σε ξένους πως η ανώτερη εξουσία του τόπου βρίσκονταν σε γυναικεία χέρια αποτελούσε ένδειξη αδυναμίας για τον τόπο τους. Άλλωστε, δεν ήταν η πρώτη φορά που αναίτια δεχόμασταν προκλήσεις αυτής της συντηρητικής κοινωνίας. Αρκετές φορές από αγροτικά φορτηγάκια, μεσόκοπες αγρότισσες με παρότρυναν να κουρευτώ, ή οι κολίγοι έκαναν υποτιμητικά σχόλια για τα ήθη, όταν μάθαιναν τον τόπο καταγωγής μας. Όπως και να ‘χει εμείς ξαναβρεθήκαμε φορτωμένοι τα λίγα πράγματα μας στην αναζήτηση καινούριου καταφυγίου. Αυτό ήταν μια νεοανεγειρόμενη κι ευρύχωρη οικοδομή, όπου δίχως προφανή λόγο την προστασία της είχαμε αναζητήσει μονάχα εμείς και ο Πέτρος από την Σερβία. Αυτός ο μετρημένος, σεμνός άντρας, πάντα λιγομίλητος, αλλά και καλός στη δουλειά του. Την έλλειψη ενδιαφέροντος για την φιλοξενία του οικοδομήματος, την ανακάλυψα το ίδιο κιόλας βράδυ, καθότι ο ύπνος αποδείχτηκε μαρτύριο. Η γνώριμη υγρασία, το κρύο κι ο αέρας είχαν επιστρέψει, με αποτέλεσμα η νύχτα να γίνει ανυπόφορη. Την επομένη, ο φίλος μου διηγήθηκε ένα περιστατικό που δεν θυμόμουν καθόλου. Στη μέση της νύχτας, ανασηκώθηκα και άρχισα να βρίζω άσχημα, χτυπώντας με τις γυμνές γροθιές μου τους τοίχους κι αφού ξεθύμανα, τυλίχτηκα όσο μπορούσα με μια ψάθα προσπαθώντας νιώσω λίγη ζέστη. Καθώς φαίνεται τα νεύρα μου είχαν τεντωθεί άσχημα από τις κακουχίες, ωστόσο δεν μπορούσα παρά να χαρώ που ξημέρωσε.
Εκείνη τη φορά ήθελα να βάλω τα δυνατά μου, για να βγάλω ασπροπρόσωπο το Σταύρο. Ακολουθούσα όλες τις δουλειές και διαλείμματα κάναμε όλοι μαζί. Στην ανάπαυλα μέχρι να βρεθεί δεύτερο φορτηγό, εγώ βρήκα την ευκαιρία και κερνώντας μπύρες ο ένας τον άλλο, βομβάρδισα τον Πέτρο με ερωτήσεις για τον τόπο του. Η αλήθεια ήταν πως δεν του άρεσε καθόλου ο τρόπος ζωής της Γιουγκοσλαβίας. Άλλωστε, ποιος μετανάστης ή πρόσφυγας εκπατρίζεται, όταν πίσω του όλα πάνε καλά. Παρά τη σκληρή δουλειά, στην Ελλάδα έδειχνε να το απολαμβάνει. Να ήταν το απογευματινό μπανάκι στη θάλασσα που έδινε την ψευδαίσθηση των διακοπών; Να ήταν το καθημερινό μεροκάματο στο χέρι και η ελευθερία να αγοράσει οτιδήποτε επιθυμούσε εφόσον το επέτρεπε η οικονομική του κατάσταση; Να ήταν πάλι η νεοαποκτηθείσα ελευθερία να ταξιδέψει όπου θέλει σαν του τέλειωναν τα λεφτά; Δεν μπόρεσα να απαντήσω με σιγουριά αυτά τα ερωτήματα που γεννήθηκαν απ’ την κουβέντα μας. Εκείνο που με προβλημάτισε για αρκετές μέρες, μέχρι που με το πέρασμα του χρόνου κουράστηκα να ψάχνω το κρυφό νόημα, ήταν η ατάκα που μου πέταξε κάποιο μεσημέρι «πως ο κομουνισμός θα ήταν παράδεισος μόνο στην Ελλάδα, με το κλίμα και την κουλτούρα των ανθρώπων». Φοβάμαι καλέ μου Πέτρο, ότι χώρες που πληρούσαν τα πλεονεκτήματα της Ελλάδας, δεν τα κατάφεραν καλύτερα απ’ την πατρίδα σου, άρα οι λόγοι αλλού πρέπει να είναι κρυμμένοι.
Από εκείνη τη μέρα ο Πέτρος αποδείχτηκε σε κάτι περισσότερο από πολύτιμο φίλο. Όταν κάποιοι από την ομάδα που σχεδόν με εχθρεύονταν σαν “άμαθο πρωτευουσιάνο”, γύρευαν να με εκθέσουν στα μάτια των άλλων, φρόντιζε να στέλνει τον Σταύρο στην κορφή του τρακτέρ για να πιάνει στον αέρα και να τακτοποιεί με τάξη τα καρπούζια. Αυτή ήταν η δυσκολότερη θέση αφού έκανες δυο δουλειές μαζί. Ωστόσο, για κακή τύχη των «εχθρών» μου, ο Πέτρος με παρακολουθούσε κι όταν καταλάβαινε πως άρχισα να κουράζομαι, έρχονταν δίπλα μου για να βοηθήσει.
Σε γενικές γραμμές, η ζωή μας κυλούσε χωρίς εκπλήξεις, αν εξαιρέσεις το δημοτικό σχολείο που ανακάλυψα κάποιο σούρουπο με ένα παράθυρο μισάνοιχτο. Αποτόλμησα να πηδήξω το φράχτη και ο Σταύρος φυσικά με ακολούθησε. Από το ανοιχτό παράθυρο μπήκαμε σε μια τάξη και η θαλπωρή που νοιώσαμε έπειτα από καιρό μου φάνηκε όμοια με ζεστού φιλόξενου σπιτιού. Οι χάρτες, οι παιδικές ζωγραφιές και τα παιχνίδια μου έφερναν ένα περίεργο συναίσθημα συγκίνησης. Από κείνη τη μέρα, ο χώρος αυτός έγινε το κρυφό, μαγικό μας καταφύγιο. Μπαίναμε όταν είχε σκοτεινιάσει και βγαίναμε πριν φωτίσει για μην προδώσουμε το μυστικό μας. Μέχρι και μπουγάδα μπορούσαμε να απλώσουμε στην τυφλή πίσω πλευρά του προαυλίου. Η χαμηλή λάμπα που δημιουργούσε φανταστικές σκιές έφτιαχνε ακόμα περισσότερο την ατμόσφαιρα κι έπειτα από πολύ καιρό μπορούσα επιτέλους να διαβάσω. Η μοναδική συμφωνία που κάναμε οι δυο μας, ήταν πως θα χρησιμοποιούσαμε το χώρο του σχολείου για όσο καιρό μπορούσε να μας φιλοξενήσει, αλλά δε θα πειράζαμε τίποτα από τα αντικείμενα κατά τη φυγή μας. Από μια έξαρση ιδεαλισμού, καταλήξαμε, πως αν αυτά τα παιδιά που διδάσκονταν σ’ εκείνες τις αίθουσες είχαν ελπίδα να γίνουν καλύτεροι άνθρωποι και να βοηθήσουν τον τόπο τους να προοδεύσει, μπορούσαν να το πραγματοποιήσουν μέσα από την σχέση τους με την παιδεία. Βέβαια, ολόκληρη η αλήθεια ήταν πως από το βλέμμα του Σταύρου μάντεψα ότι κάποια αντικείμενα μπορεί να κατέληγαν το χειμώνα στον μπάγκο που διατηρούσε στο Μοναστηράκι, γεγονός που αν αφορούσε ενήλικες δε θα με ενοχλούσε, αλλά με τα παιδιά το πράγμα άλλαζε.
Από τότε, άρχισα να απολαμβάνω την καθημερινότητά μου και βαστούσα λιγότερες αποστάσεις από τους περισσότερους. Δεν μπορούσα να κάνω όμως τι ίδιο με όλους. Κατά περίεργη σύμπτωση αυτοί που πριν ασχολούνταν μαζί μου, τώρα τους έφταιγαν τα μειωμένα μεροκάματα. Και μιας που εγώ είχα αρχίσει να μην υπολείπομαι στη δουλειά, μάλλον έψαχναν αλλού να βρουν εξιλαστήρια θύματα για την κακοδαιμονία τους. Η αιτία της μειωμένης δουλειάς, για τη συγκεκριμένη ομάδα, που μπεκρόπινε απ’ την ανατολή μέχρι τη δύση του ηλίου, ήταν ολοφάνερη. Η ομάδα των Αλβανών του πέρα καφενείου, ήταν αποκλειστικά υπεύθυνη. Εκείνοι έφταιγαν που έριχναν τα μεροκάματα, με αποτέλεσμα να τους προτιμούν οι παραγωγοί κι έτσι οι Έλληνες εργάτες να έμεναν χωρίς δουλειά.
Λίγο, το θράσος που τους πρόσφερε το αλκοόλ, λίγο η άγνοια, λίγο ο ευέξαπτος χαρακτήρας τους, άρχισαν μέρα με τη μέρα να πείθουν κι άλλους να ασπαστούν τις απόψεις τους. Κάθε πρωί η ατμόσφαιρα έμοιαζε πιο ηλεκτρισμένη από την προηγούμενη, υποβοηθούμενη κι από την όλο και πιο σπάνια επίσκεψη τρακτέρ στο καφενείο μας. Βέβαια, πως η εποχή του καρπουζιού πλησίαζε να κλείσει τον κύκλο εκείνης της χρονιάς δεν τους απασχόλησε τόσο σοβαρά, όσο ο «βρώμικος ρόλος των Αλβανών». Για να ενισχύσουν μάλιστα τα επιχειρήματά τους, άρχισαν να διαδίδουν ιστορίες για κλεψιές σε σπίτια, για επιθέσεις στα ζώα του χωριού, χωρίς ποτέ όμως να καταγγείλει κάποιος επώνυμα ένα συγκεκριμένο περιστατικό.
Κάποια στιγμή μάλιστα, η κατάσταση έδειχνε πως θα έβγαινε εκτός ελέγχου. Η αρχική ομάδα που τα είχε βάλει με τους Αλβανούς έμοιαζε επιθετική όσο ποτέ, φυσικά χάρη και στη βοήθεια του οινοπνεύματος. Μύριζαν όλοι τους άφθονο αλκοόλ που είχαν καταναλώσει και κρατώντας κάτι αυτοσχέδια ρόπαλα ζητούσαν απ’ τους υπολοίπους να τους ακολουθήσουν για να προλάβουν “να σώσουν τον παραδοσιακό τρόπο ζωής τους”. Εγώ κοιτούσα με αγωνία ανάμεικτη με αηδία το φίλο μου κι ήθελα τόσο πολύ να μιλήσω, αλλά γνώριζα πως κινδύνευα να μην ακουστώ λόγω ηλικίας.
Όμως η λύση ήρθε από εκεί που δεν την περίμενε κανείς. Ο Πέτρος ακούγοντας προσεκτικά την κουβέντα, ζήτησε το λόγο. Όσα είπε έμειναν στη μνήμη μου χαραγμένα για πάντα. Στην προσωπική μας συζήτηση είχε υποστηρίξει πόσο αποστρέφονταν το καθεστώς της χώρας που είχε μεγαλώσει, αυτό όμως δεν τον είχε αλλοτριώσει, ούτε τον έκανε να χάσει την ταξική του συνείδηση κι όπως αποδείχτηκε ήταν πάντα έτοιμος να την υπερασπίσει σαν γνήσιος αγωνιστής της ζωής. Κατά περίεργο τρόπο, η ένταση και ο θυμός τον βοηθούσαν να μιλάει καλύτερα τα σπαστά ελληνικά του. Υποστήριξε λοιπόν με δυνατή φωνή, πως υπεύθυνοι για τη συγκεκριμένη κατάντια δεν ήταν οι πεινασμένοι Αλβανοί που κάνουν ότι κι εμείς για να μπορέσουν να θρέψουν τους ίδιους και τις οικογένειές τους, αλλά οι κτηματίες κι οι παραγωγοί που εκμεταλλεύονταν και αυτούς και εμάς, ανεξάρτητα από χώρα προέλευσης και καταγωγή. Αν λοιπόν, θέλαμε να λεγόμαστε πραγματικοί άντρες, οφείλαμε αντί να κυνηγήσουμε τους πεινασμένους Αλβανούς, να τους προτείνουμε χέρι βοήθειας κι έπειτα ας επισκεφτούμε όλοι μαζί τους κτηματίες διεκδικώντας καλύτερα μεροκάματα. Όποιος έχει πραγματικά κότσια, ας τολμήσει να γυρέψει καλύτερα μεροκάματα, τέλειωσε την πρότασή του. Άφησα επίτηδες ένα επιφώνημα επιδοκιμασίας και φώναξα πως συμφωνώ απόλυτα μαζί του. Βέβαια ακολούθησε ο Σταύρος, που αν και αρκετά μεγαλύτερός μου σ’ αυτά τα θέματα συμφωνούσε αξιωματικά μαζί μου, τουλάχιστον δημόσια.
Τα λόγια του Πέτρου, έσκισαν τη θολή απ’ τα τσιγάρα ατμόσφαιρα του καφενείου σαν κεραυνός, τα πιο πολλά βλέμματα χαμήλωσαν, τα κεφάλια έσκυψαν και όσοι προηγουμένων υποδαύλιζαν την ένταση τραβήχτηκαν στη γωνιά τους ταπεινωμένοι. Όλοι ήξεραν πως ο Πέτρος είχε δίκιο, γι’ αυτό είχε αγγίξει τις καρδιές τους. Από κείνη τη μέρα κανείς από την ομάδα των μισαλλόδοξων εκείνων αντρών δεν τόλμησε να ξανασπείρει τη διχόνοια κι έτσι δεν δημιουργήθηκε παρόμοιο θέμα, μέχρι τη λήξη της σεζόν.
Την επιστροφή μας την επισπεύσαμε λίγες ημέρες, καθότι ο κύριος υποκινητής της «αντιαλβανικής» μανίας, άρχισε πάλι κάποια δεικτικά σχόλια εναντίον μου, με κωμικοτραγική κατάληξη. Αυτός ο χθόνιος άντρας, έπρεπε απεγνωσμένα να βρει κάποιο εξιλαστήριο θύμα ώστε να μπορεί να ισορροπήσει. Ο Σταύρος εξοργίστηκε τόσο πολύ κάποια στιγμή κι άρχισε να του πετάει τα καρπούζια με απίστευτη ταχύτητα, φωνάζοντας του «πιάσε τα, αφού είσαι καλός εργάτης». Το αποτέλεσμα ήταν ο συνάδελφος να χοροπηδάει έντρομος, κάνοντας απίστευτα κωμικές χορευτικές φιγούρες, στην προσπάθεια να αποφύγει τα καρπούζια κι εγώ να έχω γυρίσει την πλάτη, ώστε να μη με δει που είχα σκάσει στα γέλια.
Το ίδιο απόγευμα πήγαμε και για μπάνιο στην παραλία. Ένα βλέμμα που αντάλλαξα με μια νεαρή κοπέλα που έκανε επίσης μπάνιο με μια φίλη της, στάθηκε αρκετό για να πω στο φίλο μου πως πάω να πιω έναν καφέ. Με γνώριζε αρκετά για να μπορώ να τον ξεγελάσω κι έτσι άρχισε να μουρμουρίζει εκνευρισμένος πως «μια ζωή τρέχω πίσω από τα φουστάνια και οι γυναίκες μου τρώνε τα λεφτά». Ήταν τόσο ανυπόστατο το κατηγορώ που με έκανε να βάλλω τα γέλια, γεγονός που τον εκνεύρισε ακόμα περισσότερο. Πηγαίνοντας για καφέ, τελικά δεν είχα λαθέψει, σε λίγο ήρθαν και οι δύο νεαρές κοπέλες και μάλιστα από μία παρεξήγηση αρχικά μου μιλούσαν σπαστά αγγλικά επειδή με πέρασαν για τουρίστα, γεγονός που βοήθησε να σπάσει γρηγορότερα ο πάγος. Σε λίγο ήρθε στην παρέα κι ο Σταύρος, αρχικά μουτρωμένος, αλλά ποτέ αγενής. Την ιστορία τη γνώριζα πλέον, κάθε φορά που έκανα μια γνωριμία θύμωνε, αλλά τελικά κατέληγε να συμπαθεί ανυπόκριτα το εκάστοτε αντικείμενο πόθου. Βέβαια, στη συγκεκριμένη περίπτωση, κατά περίεργο και ύποπτο τρόπο συναίνεσε στις προηγούμενες δικές μου πιέσεις για να γυρίσουμε επιτέλους στην Αθήνα. Έτσι δεν μπόρεσα να σταθώ συνεπής στο βραδινό ραντεβού με τις δύο νέες φίλες, σε ένα κοντινό μπαρ.
Παρ’ όλα αυτά σ’ όλη τη διαδρομή για την Αθήνα, πολλές σκέψεις από τις εμπειρίες του καλοκαιριού έρχονταν στο μυαλό μου. Πολλή έντονη εικόνα που έρχονταν συνεχώς μπροστά μου σαν οπτασία, αποτελούσε το πρόσωπο του Πέτρου. Από εκείνον είχα πάρει ένα από τα σπουδαιότερα μαθήματα της ζωής μου μέχρι τότε, κάτι που δε θα ξεχνούσα ποτέ. Φτάνει το θάρρος και η αποφασιστικότητα ενός και μόνο άντρα που υπερασπίζεται το δίκιο για να ανατρέψει και τη πιο δύσκολη αρνητική κατάσταση, ακόμα κι αν ξεκινήσει χωρίς να βασίζεται σε άλλη βοήθεια πέραν της δικής του θέλησης. Πραγματικά, από εκείνη τη μέρα, ο Πέτρος κέρδισε τη συμπάθεια σχεδόν όλων, με εξαίρεση τη συγκεκριμένη ομάδα μπεκρήδων. Αποτελούσε κάτι σαν σύμβολο δικαιοσύνης κι ευθυκρισίας ανάμεσά μας και αρκετοί γύρευαν τη γνώμη του γεμάτοι αληθινό σεβασμό. Από τότε, όσες φορές έχω βρεθεί να διστάζω να υποστηρίξω τη γνώμη μου, ζυγίζοντας την άποψη που θα σχηματίσουν οι άλλοι για μένα, αυτήν την εικόνα φέρνω στο νου μου και παίρνω δύναμη. Η μία διαφορετική φωνή, αν δεν διστάσει να υπερασπίσει το δίκιο, έχει τη δύναμη να αλλάξει την πορεία των πραγμάτων. Πέτρο να είσαι καλά, όπου κι αν βρίσκεσαι!

Πολυτεχνείο: η Εξέγερση

 

 Στις παρακάτω γραμμές η ομάδα βιβλίου επιχειρεί να αποδώσει στο πολυτεχνείο την ούτως ή άλλως τεράστια ιστορική του σημασία για το ελληνικό κίνημα και όχι απλά να το αντιμετωπίσει σαν άλλη μια επέτειο, άλλο ένα εορτασμό. θα προσπαθήσουμε να κάνουμε τη σύνδεση, με την κοινωνική πραγματικότητα, όπως αυτή διαμορφώθηκε τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, αλλά και να αναδείξουμε τη συμβολή του στην κοινωνική πραγματικότητα που διαμορφώθηκε μετά τη δικτατορία.

Γιατί ούτε η δικτατορία ήταν ένα τυχαίο περιστατικό ή ένα προϊόν κακών συμπτώσεων, ούτε το πολυτεχνείο ένα ξέσπασμα που κράτησε μόλις τρεις μέρες και άφησε πίσω του κάποιες σκόρπιες αναμνήσεις για κάποιους ρομαντικούς ιδεαλιστές.

Πιάνοντας το νήμα της ιστορίας από τα τέλη της δεκαετίας του 50, στην Ελλάδα συνεχίζει να επικρατεί έντονος αναβρασμός, απόρροια του μετεμφυλιακού κλίματος τρομοκρατίας που εξαπέλυσαν οι νικητές. Παράλληλα, ο ελληνικός καπιταλισμός αναπτύσσεται και αυτός εκμεταλλευόμενος τις διεθνείς οικονομικές, ιστορικές και πολιτικές συγκυρίες, τα κονδύλια του σχεδίου Μάρσαλ και το κλίμα τρομοκρατίας και αντικομουνιστικής υστερίας, επιφέροντας μεγάλες αλλαγές στο κοινωνικό τοπίο. Πραγματοποιούνται μεγάλες επενδύσεις σε διυλιστήρια, χαλυβουργεία και άλλες επιχειρήσεις με αποτέλεσμα την αύξηση του μεγέθους της εργατικής τάξης και τη συνεπακόλουθη μείωση του αγροτικού πληθυσμού λόγω της εσωτερικής μετανάστευσης. Αυτή η μεγέθυνση της εργατικής τάξης τής προσδίδει νέο δυναμισμό που μεταφράζεται σε συνδικαλισμό, απεργίες, διεκδικήσεις για καλύτερη παιδεία, ελευθερία του τύπου και άνοδο των ποσοστών της αριστεράς.

Ταυτόχρονα στο πολιτικό σκηνικό επικρατεί έντονη αστάθεια. Οι εκλογές του 1958 και το εντυπωσιακό 24.5 % που κατακτά η αριστερά με όχημα την Ε.Δ.Α., την αναγορεύει σε αξιωματική αντιπολίτευση. Αυτό όμως εντείνει το κυνήγι μαγισσών και το αντικομουνιστικό μένος εκδηλώνεται με βία, εμπρησμούς, εκτοπίσεις. Η δεκαετία του 60 σημαδεύεται από εναλλαγές κυβερνήσεων και έντονα περιστατικά. Αξίζει να αναφερθούν οι εκλογές «βίας και νοθείας» του 1961 που αναδεικνύουν την Ε.Ρ.Ε κυβέρνηση, η δολοφονία του βουλευτή της Ε.Δ.Α Γρηγόρη Λαμπράκη από τον ακροδεξιό συνεργάτη της ασφάλειας Κοτζαμάνη, η αποστασία του 65 και τη φυγή βουλευτών από την ένωση κέντρου, η δολοφονία του διαδηλωτή Σωτήρη Πέτρουλα. Κορυφαία εκδήλωση κοινωνικού αναβρασμού της περιόδου αποτελούν τα γεγονότα που έχουν ονομαστεί «Ιουλιανά» όπου χιλιάδες κόσμου κατεβαίνει στους δρόμους, στήνει οδοφράγματα, συγκρούεται με την αστυνομία, απεργεί.

Μέσα σε αυτό το κλίμα η αστική τάξη επεξεργάζεται διάφορα σενάρια σταθεροποίησης. Επικρατεί το πιο ακραίο και πλέον αποκρουστικό, αυτό της επιβολής στρατιωτικής δικτατορίας. Έτσι την 21η Απριλίου 1967 «η κοινωνία μπαίνει στο γύψο για να εξυγιανθεί» όπως διατείνονται οι δικτάτορες. Άμεσα αποτελέσματα είναι η ανελευθερία, η άγρια καταστολή, η κατάργηση πολιτικών και συνδικαλιστικών ελευθεριών, η λογοκρισία, οι πολιτικές δολοφονίες, τα βασανιστήρια, τα στρατοδικεία, οι εξορίες. Οι παλιοί πολιτικοί περιορίζονται σε αντιπολίτευση του σαλονιού.

Όμως παρά τις αρχικές επιτυχίες η χούντα είχε να αντιμετωπίσει διαρκώς αυξανόμενη

δυσαρέσκεια. Καθώς ουδέποτε μπόρεσε να αποσπάσει λαϊκή επιρροή στηρίζεται κυρίως στη τρομοκρατία. Από το 1970 γίνεται ορατή η οικονομική κρίση και η ακρίβεια που οξύνουν την αγανάκτηση. Το καθεστώς νιώθει όλο και περισσότερο την διεθνή απομόνωση, ενώ σε ένα άλλο επίπεδο οι καπιταλιστές διαιρούνται, όσον αφορά τον προσανατολισμό τους προς τις Η.Π.Α ή την Ε.Ο.Κ.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες οι δικτάτορες επιχειρούν να χτίσουν γέφυρες με τα παλιά αστικά κόμματα προσβλέποντας σε κάποιου είδους ομαλή μετάβαση. Ο Μαρκεζίνης φτάνει να γίνει πρωθυπουργός της χούντας.

Ταυτόχρονα τη διετία 72-73 έχουμε τις πρώτες απεργίες : Τρόλεϊ, Δ.Ε.Η, τυπογράφοι κ.α . Αγροτικές κινητοποιήσεις: Λάρισα, Σπάτα, Μέγαρα, Μενίδι. Ενώ το φοιτητικό κίνημα εκδηλώνει όλο και συχνότερα, όλο και πιο ανοιχτά την αντίθεσή του προς το καθεστώς. Αξίζει να σημειωθεί πως στα πανεπιστήμια, ως κατ` εξοχήν χώρος διακίνησης ιδεών, φτάνουν τα μηνύματα μιας διεθνούς ριζοσπαστικοποίησης: Αντιπολεμικό κίνημα των Η.Π.Α για το Βιετνάμ, Μαύροι πάνθηρες και αντιρατσιστικό κίνημα, Μάης του 68, Άνοιξη της Πράγας και εισβολή των Σοβιετικών τανκ, καυτό εργατικό φθινόπωρο του 69 στην Ιταλία.

Έτσι το Mάρτη του 73 έρχεται η πρώτη κατάληψη της νομικής από τους φοιτητές και είναι η πρώτη φορά που τα συνθήματα στρέφονται ανοιχτά κατά της χούντας. Κατά την έξοδό τους οι φοιτητές δέχονται επίθεση από ακροδεξιούς. Ακολουθεί 2^η κατάληψη στις 20 του Μάρτη όπου η αστυνομία εισβάλει στη σχολή και ακολουθεί μακελειό.

Ωστόσο παρά την άγρια καταστολή οι αγώνες συνεχίζονταν. Στις 14 Νοέμβρη του ίδιου έτους με αφετηρία τις γενικές συνελεύσεις σε νομική και πολυτεχνείο μερικές εκατοντάδες φοιτητές σπάνε τον κλοιό της αστυνομίας γύρω από το πολυτεχνείο και μπαίνουν στον περίβολο, αυτή είναι η πρώτη πράξη ενός συγκλονιστικού τριήμερου που θα ακολουθήσει. Μέσα σε ελάχιστο χρόνο η κατάληψη του πολυτεχνείου ξεφεύγει από τα όρια της φοιτητικής διαμαρτυρίας. Το συνδικαλιστικό μετατρέπεται σε πολιτικό και το μερικό σε γενικό. Τα συνθήματα στρέφονται όχι μόνο ενάντια στη χούντα αλλά και στο σύστημα που την εξέθρεψε : «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία», «Λαέ πεινάς – γιατί δεν τους κρεμάς», «Κάτω η χούντα», «Κάτω το κεφάλαιο», «Συμπαράσταση λαέ – Επανάσταση λαέ». Συνάμα, στις αίθουσες του πολυτεχνείου πραγματοποιούνται με τη συμμετοχή χιλιάδων αγωνιστών συνελεύσεις μαθητικές, φοιτητικές και εργατικές που βάζουν στην ημερήσια διάταξη θέματα όπως αυτό της οργάνωσης της κοινωνίας μετά την πτώση της χούντας,  στα πλαίσια του σοσιαλιστικού σχεδιασμού και σε συνθήκες άμεσης δημοκρατίας. Η κλιμάκωση κορυφώνεται με το άπλωμα των καταλήψεων σε Πάτρα, Γιάννινα, Θεσσαλονίκη. Χιλιάδες μαθητές, εργάτες, αγρότες κατεβαίνουν στους δρόμους.

Μέσα στο πολυτεχνείο λειτουργούν ραδιοφωνικός σταθμός, εστιατόρια, εκτυπωτικός μηχανισμός, Λαϊκή κλινική, συνελεύσεις. Από τις εργατικές συνελεύσεις μέσα στο χώρο της σχολής διακηρύσσεται το τσάκισμα της χούντας και των ντόπιων μονοπωλίων , η κυριαρχία του εργαζόμενου λαού, γενική απεργία διαρκείας. Έξω από το πολυτεχνείο ξεσπούν συγκρούσεις σε Κλαυθμώνος, Πανεπιστημίου, Σταδίου , Αλεξάνδρας, Πατησίων, Αχαρνών, γίνονται επιθέσεις σε δημόσια κτίρια, στήνονται οδοφράγματα . Η μαζική εισβολή του κόσμου στο προσκήνιο κάνει και την ποιοτική διαφορά των γεγονότων του πολυτεχνείου σε σχέση με όσες καταλήψεις προηγήθηκαν!

Η χούντα αδυνατώντας να ελέγξει την κατάσταση χρησιμοποιεί το τελευταίο της όπλο, το στρατό. Τα τανκ εισβάλουν στο πολυτεχνείο, παρά την ηρωική αντίσταση μέσα και έξω, και από πίσω ακολουθούν λοκατζήδες, Εσατζήδες και φασίστες. Το πολυτεχνείο πέφτει με σκληρές μάχες και δεκάδες νεκρούς μέσα και στους γύρω δρόμους.

Ωστόσο παρά την καταστολή το πολυτεχνείο επέφερε ένα θανατηφόρο χτύπημα στη χούντα. Τα σενάρια ομαλοποίησης πέρασαν στο περιθώριο και οι προσπάθειες συνδιαλλαγής μεταξύ χουντικών και αστών πολιτικών απονομιμοποιήθηκαν στη συνείδηση του κόσμου. Όταν λίγο αργότερα και μετά τα γεγονότα της Κύπρου η χούντα κατέρρεε οριστικά, οι πραξικοπηματίες θα πλήρωναν για τα εγκλήματά τους. Από την άλλη την περίοδο της μεταπολίτευσης ξεπήδησε ένα επιθετικό εργατικό κίνημα που έχτισε και μαζικοποίησε συνδικάτα, διεκδίκησε καλύτερους όρους ζωής με όπλα τις απεργίες τις διαδηλώσεις, τις καταλήψεις εργοστασίων, τις εκδηλώσεις αλληλεγγύης και των κινητοποιήσεων συμπαράστασης. Η αστική τάξη υποχρεώθηκε σε παραχωρήσεις σε ωράρια, ασφάλιση, συνθήκες εργασίας, αυξήσεις, ελευθερίες στους χώρους δουλειάς, στο δρόμο, στις γειτονιές.

Από αυτή την άποψη το πολυτεχνείο – αλλά και οι αγώνες που ακολούθησαν – δεν είναι απλά μια ακόμα επετειακού τύπου γιορτή, ούτε μια ανάμνηση ενός ένδοξου παρελθόντος που η σημασία του έχει παρέλθει. Αντίθετα, έχει να μας διδάξει πως κανείς αγώνας δεν είναι χαμένος. Ειδικά στις μέρες μας όπου ο υποτιθέμενος πόλεμος ενάντια στην τρομοκρατία, η ποικιλότροπη επίθεση στα εργατικά δικαιώματα και τις ατομικές ελευθέριες, η προσπάθεια της πλήρους επικράτησης της λογικής της αγοράς μας απειλούν με ένα νέο πισωγύρισμα. Χρειάζεται λοιπόν να ανακαλέσουμε στη μνήμη μας αυτές τις πολύτιμες εμπειρίες και να ατενίσουμε πιο αισιόδοξα το μέλλον, καθώς ότι συνέβη μια φορά σε συνθήκες πόλωσης, μπορεί να ξανασυμβεί και να πάει ακόμα παραπέρα από ότι τον Νοέμβρη του 73. Στην ιστορία που γράφουν οι άνθρωποι με τους αγώνες τους ανέκαθεν το απραγματοποίητο του χθες είναι το πραγματοποιήσιμο του σήμερα όπως και το ουτοπικό του σήμερα είναι το ρεαλιστικό του αύριο.

Πηγές:

• Νοέμβρης 1973 – Η εξέγερση/ Αντώνης Νταβανέλος
• Η ιστορία του 20^ου αιώνα / Ελληνικά γράμματα
• Εισήγηση  με θέμα Πολυτεχνείο/Δ. Κωνσταντίνου (11/1999)

Ο κόμπος στο σκοινί του ακροβάτη (εξομολόγηση) στονAntoni Avloni

Μάτια μου,

θα προσπαθήσω να σου γράψω με τον τρόπο που κάποιοι του έδωσαν το όνομα «Αυτόματη Γραφή «. Δίχως να κάνω δεύτερες ανομολόγητες σκέψεις και δίχως να περνώ τη σκέψη μου από λογιών λογιών φίλτρα , ώσπου να μετουσιωθεί τελικά σε λόγο

Οι καθαρές προσδοκίες μου από μια τέτοια προσπάθεια, έχουν να κάνουν περισσότερα με τη διατύπωση και την κατάθεση μιας εσώτερης άκρατης αλήθειας , αμόλυντης από σκοπιμότητες κι υπόγειους στόχους. Άλλωστε γνωρίζω καλά πως τούτο το εγχείρημα μόνο εύκολο δεν είναι,  ειδικά από έναν ακροβάτη σαν έμενα , εκπαιδευμένο πάντα να σκέφτεται από πριν το πως, το γιατί,  το εάν,  το εφόσον και πολλά ακόμα , όχι μονάχα στο τι θα πράξει , αλλά  αναπόφευκτα και στο τι θα πει πριν ανοίξει το στόμα του για να μιλήσει

Να, τώρα δα για παράδειγμα δεν ξέρω από που να αρχίσω   τι πρέπει και κυρίως τι δεν πρέπει να πω κι ούτε καν που θέλω να καταλήξω.  Γι’ αυτό ακόμα κι αν ο λόγος μου μοιάζει δίχως ειρμό , δίχως την ελάχιστη συνοχή,  θέλω να σου περιγράψω αυτόν τον κόμπο , όχι στο σκοινί μα στο λαιμό , που σχεδόν ποτέ δε γίνεται δάκρυ,  δε γίνεται λυγμός,  δεν ξεσπά στο τόσο μα τόσο λυτρωτικό κλάμα. Μονάχα στέκεται άτολμος κει δα στο λαιμό κι ύστερα σα δειλός παραβάτης στρέφει τα νώτα του στον έξω κόσμο κι οπισθοχωρεί στο στομάχι. Σχεδόν πάντα εκεί βρίσκει ασφαλές καταφύγιο και λουφάξει βαθιά μέσα στα σωθικά .

Πόσο κιοτής είναι αυτός ο κόμπος από συμπυκνωμένα συναισθήματα που δεν είναι ικανός να περάσει το κατώφλι του στόματος, να γίνει λόγος ή έστω ένα επιφώνημα οδύνης. Να γίνει τουλάχιστον επίκληση σε μια ανώτερη δύναμη. Να ομολογήσει ψελλίζοντας ψιθυριστά «πονάω». Παρά γίνεται φυγάς εγκλωβισμένος στου κορμιού τα βάθη, αδύναμος να αντικρίσει το φως κι ας το λαχταρά σαν φυλακισμένος στο κελί της απομόνωσης.

Τούτος λοιπόν ο τρομοκρατημένος κόμπος σαν φωλιάσει στα σωθικά, τότε μονάχα νιώθει στέρεος, συμπαγής κι απρόσβλητος από κάθε εξωτερική απειλή. Και τρέφεται με τα κομμάτια της εσωστρεφούς σάρκας του. Ξάφνου νομίζει πως αντρώνεται κι από δειλός μουσαφίρης, περνιέται για κραταιός δυνάστης. Τότε λοιπόν σαν όλους τους φυγόμαχους που νιώθουν τη ντροπή της πράξης του, αποζητά να περαστεί για θαρραλέος. Κι όση τόλμη του λείπει τόση λύσσα του βγαίνει.  Όμοιος θεριό ανήμερο, ξεσπά με φθόνο ενάντια στο ίδιο του το καταφύγιο. Απροσδόκητα γίνεται αμείλικτος επικριτής των πάντων. Απρόσμενα ζυγιάζει τα ευθύβολα χτυπήματά του σαν έμπειρος ξιφομάχος, μια σπαθιά για το στομάχι, μια για πνευμόνια και πάντα μια δυνατότερη για αυτήν την ίδια την καρδιά. Στην καρδιά βγάζει το μένος του με άλαλα ουρλιαχτά, ξεστομίζοντας βρισιές κι ασκώντας κριτική, αφήνοντας την με βαθιές αυλακιές από το αλύπητο μαστίγωμα.

Νάτος λοιπόν ο κόμπος που θελε να ‘ταν λυγμός, να ‘ταν κραυγή, να ‘ ταν κλάμα, γίνεται αίφνης ο σιωπηλός και σκοτεινός δήμιος του κορμιού και της ψυχής.

Νάτος ο Γόρδιος δεσμός που περιμένει το μαχαίρι να τον κόψει, μα τούτο πάντα στομωμένο ίσα που γρατζουνάει την τραχιά υφή του.

Νάτος λοιπόν, άλλοτε κόμπος, άλλοτε δεσμός κι άλλοτε θηλιά που σφίγγει, σφίγγει, σφίγγει.

Κι όσο η ακονισμένη κάμα δεν τον ζυγιάζει, τόσο από κιοτής αναίσχυντος περνιέται για ψυχωμένος μακελάρης, που άλλο δεν ξέρει παρά να σφίγγει, σφίγγει, σφίγγει.

Κι αν το σκοινί τον ακροβάτη σώζει, τούτος ο κόμπος τον άνθρωπο ματώνει.

Κι αν η σιωπή τον ακροβάτη προσηλώνει, έτσι κι ο λόγος τον άνθρωπο λυτρώνει.

 

@NTONIS @VLONIS

 

«Ο άνθρωπος διακατέχεται από ανώτερα αισθήματα» μια παραδοχή και τόσα ερωτήματα

   Τις προάλλες πίναμε με τον an avloni τον καφέ μας κι ο προβληματισμός του ήταν έντονος σε σχέση με κάποιες παραδοχές που κάνουμε οι άνθρωποι για το είδος μας, όπως στην προκειμένη το «Ο άνθρωπος διακατέχεται από ανώτερα αισθήματα». Τον ρώτησα ποιος ήταν ο λόγος του τόσο έντονου προβληματισμού του κι αυθόρμητα μου απάντησε επίσης  με ερώτηση «έχεις αναρωτηθεί τάχα, πόσα ερωτήματα μπορεί να κρύβονται πίσω από κάθε τέτοια παραδοχή; Λοιπόν θα σου κάνω μερικά«. Έτσι πριν προφτάσω να το σκεφτώ, ξεκίνησε ο προβληματισμός του

an avlonis: Ο άνθρωπος με τι έχει συγκριθεί και διαπιστώθηκε πως διαθέτει ανώτερα αισθήματα?

Δ.Κ: Με το σύνολο ή έστω με μέρος του συνόλου των άλλων έμβιων όντων όσον αφορά την ποιότητα των αισθημάτων του, απάντησα δίχως να το πολυσκεφτώ.

an avlonis: Αν λοιπόν η σύγκριση περιλαμβάνει από την μία τα ανώτερα ανθρώπινα αισθήματα, σε σχέση με ποιο χαρακτηριστικό των υπόλοιπων έμβιων όντων ανταγωνίζεται?

Δ.Κ: Επειδή κατά τον Δημόκριτο «το τίποτα παράγει τίποτα», για να έχει λογική βάση η σύγκριση δεν αρκεί απλά η απουσία ανώτερων αισθημάτων από τα υπόλοιπα έμβια όντα, αλλά οφείλουν να κατέχουν μια ποιότητα ως μια έστω ελάχιστη βάση, όπως αυτή των ταπεινών ενστίκτων.

Μάλλον του άρεσε η απάντησή μου γιατί γέλασε. Όπως συνηθίζει όμως δε μου άφησε χρόνο να ανασάνω και συνέχισε απτόητος

an avlonis: Και πως κατά τη γνώμη σου, γίνονται διακριτά αυτά τα ανώτερα αισθήματα από τα ταπεινά κίνητρα?

Δ.Κ: Σκέφτηκα λίγο κι αποκρίθηκα «Προφανώς μέσω της παρατήρησης και της ερμηνείας συμπεριφορών του ανθρώπου απέναντι στον εαυτό, στους ομοίους του και στα υπόλοιπα όντα, αλλά κι αντίστοιχη σύγκριση συμπεριφορών των υπόλοιπων έμβιων όντων ή έστω κάποιων εξ’ αυτών».

an avlonis: Πάλι το περίφημο ‘προφανώς» σάρκασε, αλλά πριν προλάβω να εξηγήσω οτιδήποτε με πρόλαβε. Από ποιον λοιπόν έχουν παρατηρηθεί και διαπιστωθεί τα ανθρώπινα ανώτερα αισθήματα κι ακολούθως συγκριθεί με τα ταπεινά ένστικτα?

Δ.Κ: Η απάντησή μου ξεκίνησε με το «Προφανώς», αλλά καθώς γελάσαμε κι οι δύο το διόρθωσα «ευνόητα πάλι από άνθρωπο (εκτός κι αν διευρύνουμε σε παρα-φυσικά θέματα), ώστε να είναι λογικά εφικτή η γνώση της διαφορετικότητας του ανθρώπου και κάποιου αριθμού έμβιων όντων, αλλά και της ομοιότητας που ανιχνεύει ο παρατηρητής μεταξύ εαυτού και ομοίων του. Δηλαδή, οι αξιολογήσεις γίνονται στα πλαίσια ενός αξιακού συστήματος που έχει δομήσει ο ίδιος άνθρωπος για τον εαυτό και τους ομοίους του. Με αυτήν την έννοια η αρχική διαπίστωση-(αυτό)παραδοχή, μεροληπτεί ποικιλότροπα, καθώς είναι δομημένη από ένα μονάχα μέρος του συνόλου κι  αντανακλά τις πεποιθήσεις του συγκεκριμένου μέρους ως συνολική αξία.

an avlonis: Αυτή η μεροληψία να δεις «προφανώς» που σηκώνει, κάγχασε! Συνεπώς ποια είναι τα προαπαιτούμενα ώστε κάποιος να φτάσει στην παραπάνω λογική παραδοχή?
Δ.Κ: Σκέφτηκα λίγο κι άρχισα να απαριθμώ » πρώτον η γνώση εκ μέρους του παρατηρητή, της συμπεριφοράς τόσο του ανθρώπινου είδους, όσο κι άλλων έμβιων όντων, αλλά και δεύτερον η γνώση μεταξύ του παρατηρητή και του εαυτού (επίγνωση), ώστε να αναγνωρίζει και να μην παραγνωρίζει μεταξύ των συγκεκριμένων παρατηρήσεων».

an avlonis: Ο άνθρωπος υπερέχει όλων των υπόλοιπων έμβιων όντων ή ευλόγως μόνο όσων ο παρατηρητής γνωρίζει?

Δ.Κ: Θα μπορούσε να είναι κι ερώτηση παγίδα, όμως δεν φιλτράρισα τη δική μου απάντηση «Η προφανής λογική  της παραδοχής γέρνει προς το 2^ο σκέλος, εκτός κι αν έχουμε διαφορετική διατύπωση όπως «Μόνο ο άνθρωπος» ή ακόμα «ο άνθρωπος σε αντιδιαστολή με τα ζώα». Ωστόσο, αν θέλουμε να αποφύγουμε την μαθηματικά άτοπη (παράδοξη) σύγκριση με άπειρο αριθμό έμβιων όντων, οφείλουμε να περιορίσουμε τη σύγκριση είτε με αριθμητική διατύπωση, είτε  με συγκεκριμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά που παραπέμπουν σε μετρήσιμους αριθμούς όπως το «πρωτεύοντα θηλαστικά»».

an avlonis: Λοιπόν, κάποιες σκέψεις σου, τις κάνω μεγάλο κέφι κι αυτό αποτελεί παραδοχή που δεν σηκώνει πάντα «προφανώς», αστειεύτηκε και συνέχισε «η διατύπωση καθιστά απαγορευτική τη δυνατότητα να αισθάνονται κι άλλα έμβια όντα ανώτερα αισθήματα»?

Δ,Κ: Η λογική απάντηση είναι ‘Όχι, εκτός κι αν έχουμε διαφορετική διατύπωση όπως εξήγησα πριν

an avlonis: Η κατοχή ανώτερων (ανθρωπίνων) αισθημάτων, συνεπάγεται απώλεια ταπεινών ενστίκτων πάλι για τον άνθρωπό?

Δ.Κ: Δεν ήμουν βέβαιος αν η ερώτηση είχε και μια λεπτή ειρωνεία,  αλλά δεν έδωσα μεγαλύτερη σημασία «πρώτον ο άνθρωπος σαν μονάδα διακατέχεται –ας επικαλεστώ τον μηχανισμό της καλλιέργειας- από τα ανώτερα αισθήματα. Δεύτερον, διαθέτει και τα δύο, ανάλογα με την περίσταση. Τρίτον, το ανθρώπινο είδος διαθέτει ανώτερα αισθήματα, δίχως το προηγούμενο να σημαίνει πως δε διαθέτει και ταπεινά ένστικτα την ίδια ή άλλη στιγμή. Και τέλος, το ανθρώπινο είδος διαθέτει μόνο το πρώτο.

an avlonis: με βάση τις δικές σου παραδοχές λοιπόν «Γιάννης κερνάει και Γιάννης πίνει», σε ότι έχει να κάνει με τις μεγάλες, τις πανανθρώπινες παραδοχές! Βέβαια, σε περιπτώσεις όπως το λιντσάρισμα ενός ανθρώπου από «φιλήσυχους-νοικοκυραίους» σε κοσμηματοπωλείο, δεν είμαι σίγουρος αν ταιριάζει αυτή που συζητάμε ή «το πιο αιμοβόρο θεριό είναι ο άνθρωπος», είπε μελαγχολικά.

Βρήκα την ευκαιρία κι άλλαξα θέμα «έχεις και γι’ αυτό τόσες ερωτήσεις;»

Με κοίταξε μ’ ένα βλέμμα σκοτεινό κι είπε πικρά «Πάντα έχω ερωτήσεις. Ακόμα κι όταν η απάντηση είναι ένα επιπόλαιο «Προφανώς»

 

Επιμέλεια-συγγραφή

Δ.Κ.

Ψάξαμε ανθρώπους και βρήκαμε σκιές-Κατερίνα Μάτσα

Ψάξαμε ανθρώπους και βρήκαμε σκιές-Κατερίνα Μάτσα (εκδόσεις Άγρα)

     Ένα βιβλίο επιτομή της εξάρτησης, γραμμένο από μια σπουδαία Επιστήμονα, Αγωνίστρια και Γυναίκα. Αν και επιστημονικό έργο, ο τρόπος γραφής και η δομή του σε μικρά κεφάλαια, καθιστά εύληπτα τα πολλά νοήματά του. Η συγγραφέας προσεγγίζει ολιστικά το ζήτημα της τοξικομανίας και με εργαλείο τη διαλεκτική, αναδεικνύει τις αντιφάσεις που καθιστούν την μάστιγα της τοξικοεξάρτησης σε εμβληματική παθολογία της νεωτερικότητας. Όμως η σημασία του βιβλίου δεν εξαντλείται στο προηγούμενο.

      Το ζήτημα της εξάρτησης από τοξικές ουσίες, προσεγγίζεται διεπιστημονικά, με τις ιστορικές, κοινωνιολογικές, ψυχιατρικές και άλλες παραμέτρους, αποδομώντας μ’ αυτόν τον τρόπο την άκρατη ψυχιατρικοποίηση και τον βιολογισμό. Συνάμα προτείνει λύσεις για τον εξαρτημένο, τον οποίο αντιμετωπίζει υπό το πρίσμα τού πάσχοντος υποκειμένου, υπογραμμίζοντας όμως εμφατικά τη διαφορετικότητα της κάθε περίπτωσης. Επιπλέον, εστιάζει στην Τέχνη και στη σημασία της ως θεραπευτικό εργαλείο, αλλά και στο νόημα της συμμετοχής του θεραπευόμενου σε συλλογικές διαδικασίες.

     Παράλληλα, αξίζει να επισημάνουμε πως η συγγραφέας καταδεικνύει ότι ο Απεξαρτημένος δεν επιστρέφει στην κατάσταση που ήταν πριν εξαρτηθεί, αλλά η θεραπεία τον βοηθάει να συνθέσει τις εμπειρίες του και να διαμορφώσει μια προσωπικότητα ικανή να ενταχθεί ισότιμα στην κοινωνία. Ενδεχομένως, το πολυτιμότερο μήνυμα που πρέπει να κρατήσουμε, αποτελεί η αισιόδοξη ματιά της Κατερίνας Μάτσα, η οποία διαμορφώθηκε από δεκαετίες κλινικής εμπειρίας στο πρόγραμμα 18 ΑΝΩ, πως εξαρτημένος μπορεί να γίνει καλά, αφήνοντας πίσω του τα δεσμά της εξάρτησης. Με αυτήν την έννοια, η ισότιμη ένταξή του στην κοινωνία αποτελεί τόσο ικανή, όσο και αναγκαία συνθήκη.

                                                                                                                         Δ. Κωνσταντίνου

2018: 4,5 Έτη ζωής του ΙΣΤΟΡΙΑ-ΤΕΧΝΕΣ-ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ένας σύντομος απολογισμός

Σε λίγες ημέρες το  blog κλείνει τα 4,5 έτη ζωής. Έτσι, όπως στο πέρας κάθε έτους, επικαιροποιούμε τους λόγους δημιουργίας του κι ανακοινώνουμε τα στατιστικά στοιχεία των κειμένων  με την μεγαλύτερη αναγνωσιμότητα, τόσο ανά θέμα, όσο και τις χώρες που προτιμούν περισσότερο να διαβάζουν τα κείμενα που αναρτούμε. Να επισημάνουμε εμφατικά πως για μια ακόμη χρονιά, η επισκεψιμότητα στο blog υπήρξε ανοδική. Μετά το προλογικό κείμενο, ακολουθούν  τα στοιχεία του έτους που φεύγει κι έπειτα των παλαιότερων, ώστε οι αναγνώστες να μπορούν να έχουν μια συνολική εικόνα.

Από την σύνταξη, σας ευχόμαστε χρόνια πολλά κι ευτυχισμένος το νέο έτος κι ευχαριστούμε για την τιμή που μας κάνετε όλα αυτά τα χρόνια με την ανάγνωση της θεματολογίας μας. 

2017: 4,5 Έτη ζωής του ΙΣΤΟΡΙΑ-ΤΕΧΝΕΣ-ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ένας σύντομος απολογισμός με αφορμή τον ερχομό του νέου έτους

        To κείμενο που ακολουθεί γράφτηκε στα τέλη του 2015   

Η ιδέα για τη δημιουργία του συγκεκριμένου Blog άρχισε να σχηματοποιείται σιγά σιγά στην σκέψη μας τους πρώτους μήνες του 2013, από την εικόνα αναξιοποίητου αρχειοθετημένου υλικού, το οποίο με σταθερούς ρυθμούς άρχισε να συμπιέζεται για λόγους εξοικονόμησης χώρου στα ράφια των βιβλιοθηκών. Το κοιτούσαμε κι αναρωτιόμασταν με ποιον τρόπο θα μπορούσε να αξιοποιηθεί τόση πολύτιμη γνώση σε αρκετά διαφορετικά πεδία, όπως η Ιστορία, η Φιλοσοφία, η Λογοτεχνία και διάφορα άλλα πεδία. Άλλωστε, συγκλίναμε στην άποψη πως η γνώση που δε μοιράζεται, δεν επικοινωνείται, καταλήγει να αποτελεί στείρα συσσώρευση πληροφοριών που λόγω ακριβώς της έλλειψης επικοινωνίας καταντά αποστειρωμένο μουσειακό είδος, το οποίο δεν έχει καμία τύχη εξέλιξης.

         Κατόπιν τέτοιων προβληματισμών ξεκίνησε να παίρνει πιο συγκεκριμένη μορφή η ιδέα δημιουργίας ενός μπλογκ με αντικείμενο τον Πολιτισμό, την Ιστορία, τις Τέχνες. Γνωρίζαμε εξαρχής πως εάν το αποτολμούσαμε θα μπαίναμε σε ένα πολύ ιδιαίτερο και με μεγάλες ιδιομορφίες χώρο, καθώς το γνωστικό αντικείμενο απευθύνονταν σε ένα περιορισμένο κι εν πολλοίς απαιτητικό αναγνωστικό κοινό. Η μεγάλη πρόκληση που είχαμε λοιπόν μπροστά μας, ήταν η υλοποίηση της προσπάθειας να γίνει με τρόπο και ποιότητα τέτοια που να καλύπτει τις ανάγκες ενός απαιτητικού συνοδοιπόρου, στα δύσβατα- σε αρκετές περιπτώσεις -μονοπάτια του Πολιτισμού και σε ένα δεύτερο βαθμό σε βάθος χρόνου, να αποτελέσει σημείο αναφοράς και παραπομπής για ένα απαιτητικό κοινό που γνωρίζει πως να φιλτράρει και να διασταυρώνει την όποια πληροφορία, στην αναζήτηση έγκυρης και ποιοτικής γνώσης. Επιπλέον, αξιολογήσαμε πως θα αποτελούσε μέγιστο όφελος η προσέγγιση ενός αναγνωστικού κοινού, το οποίο προηγουμένως είχε ελάχιστο ή και καθόλου ενδιαφέρον, σχετικά με τις ποικίλες εκφάνσεις του Πολιτισμού.

Έτσι λοιπόν, ακριβώς στη μέση του έτους 2013 πήραμε την απόφαση να περάσουμε από τη σκέψη στην πράξη. Το όνομα το είχαμε ήδη βρει από το περιεχόμενο και το στόχο της προσπάθειας και για αρκετές μέρες αναμετρηθήκαμε με τις τεχνικές απαιτήσεις του στησίματος ενός μπλογκ από την αρχή (ψηφιοποίηση μεγάλου μέρους του υλικού, αισθητικό και τεχνικό στήσιμο του μπλογκ κ.ο.κ), το οποίο συχνά άλλαζε μέχρι να κατασταλάξουμε στην τελική μορφή, μιας και κάποια νέα ιδέα μπορεί να απαιτούσε εκ νέου σχεδιασμό. Στις περισσότερες περιπτώσεις, σχεδιασμός και ανέβασμα των πρώτων αναρτήσεων γίνονταν ταυτόχρονα και το ένα επηρέαζε το άλλο. Ωστόσο, ήταν τόσο μεγάλος ο όγκος του αρχικού υλικού που σε λίγες μόλις εβδομάδες το μπλογκ είχε περάσει τη δοκιμασία του «πειραματικού» κι αξίωνε ισότιμη σχέση ανάμεσα στα υπόλοιπα μπλογκ παρόμοιας θεματολογίας. Οι τρεις βασικότεροι πυλώνες που στηρίχθηκε η προσπάθεια εξαρχής ήταν α) το Βιβλίο: Βιβλίο παρουσίαση, Ιστορία της λογοτεχνίας, Αναλύσεις έργων, Εργασίες με αντίκειμενα το πεζό, την ποίηση, το θέατρο), β) Η Ιστορία με όσο το δυνατόν πιο πλουραλιστική παρουσίαση: Παγκόσμια, Ευρωπαϊκή, Αρχαία, Μεσαίωνας, Σύγχρονη, Γενική, Οικονομική & Κοινωνική κ.ο.κ., γ) Η Φιλοσοφία: Αρχαία, Μεσαιωνική (συμπεριλαμβανομένης της Θεολογίας), Νέων Χρόνων, Φιλοσοφία των Επιστημών, Φιλοσοφικές αναλύσεις και εργασίες κ.ο.κ. Γύρω απ τους τρεις αυτούς βασικούς άξονες, αναπτύχθηκαν σταδιακά και ενότητες με άλλες τέχνες όπως: Χορός, Φωτογραφία, Κινηματογράφος κ. λ. π.

      Συνεχίζοντας την περιγραφή της προσπάθειας αξίζει να περάσουμε σε μία ποσοτική και ποιοτική ανάλυση των ποσοστών του Blog σ αυτά τα 2,5 χρόνια ζωής του. Ήδη λοιπόν από το 2ο εξάμηνο του 2013, με πυρετώδη και εντατική εργασία, κατέστη εφικτό να αναρτηθούν οι πρώτες 435 δημοσιεύσεις που κάλυπταν ένα μεγάλο εύρος και ποικιλία της θεματολογίας. Η αρχική ανταπόκριση σ’ αυτήν τη νέα προσπάθεια ήταν κάποιες λίγες, δεκάδες χιλιάδες επισκέψεις, συγκριτικά με τα έτη που ακολούθησαν, ενώ ενθαρρυντικό ήταν το γεγονός πως αρκετοί blogers με παρελθόν στον κυβερνοχώρο έδειξαν ενδιαφέρον και ξεκίνησαν να ακολουθούν την καινούρια προσπάθεια. Παράλληλα, παρατηρήθηκε το αγκάλιασμα της από αρκετούς ανθρώπους του Πολιτισμού και των Τεχνών μέσω αρκετών μέσων κοινωνικής δικτύωσης όπως το facebook, twitter, google κ.λ.π.

     Έτσι το δεύτερο χρόνο ζωής του μπλογκ, η προσπάθεια ποιοτικής αναβάθμισης, συνεχίστηκε με μεγάλη όρεξη και πολύ δουλειά, με συνέχιση ανεβάσματος νέων αναρτήσεων (97 για το έτος 2014 και περίπου 120 για το έτος 2015) και διαρκώς σταθερή αύξηση της αναγνωσιμότητας. Μια έμμεση επιβράβευση της προσπάθειας δεν άργησε να έρθει από ποιοτικούς φορείς οργάνωσης και παραγωγής πολιτιστικών δρώμενων, ζητώντας από το μπλογκ να φιλοξενήσει πολιτιστικές τους εκδηλώσεις. Το γεγονός δημιούργησε την ανάγκη δημιουργίας νέας κατηγορίας με το όνομα ΠΟΛΤΙΣΤΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα φιλοξενίας τους. Συνάμα, δημιουργήθηκε και η κατηγορία ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ, για την φιλοξενία νέων που είχαν να κάνουν με τον Πολιτισμό και την Ιστορία. Ένα ακόμα ενθαρρυντικό γεγονός ήρθε από την ανάλυση των στατιστικών στοιχείων. Μπορεί η πλειοψηφία των αναγνωστών να προέρχονταν από την Ελλάδα, όμως δεν περιορίζονταν σ αυτήν. Εύλογα, ακολουθούσε η Κύπρος, όμως η αναγνώσιμοτητα διευρύνονταν πλέον και υπερτατλαντικά με τις Η.Π.Α. να κατέχουν την Τρίτη θέση στις χώρες με το μεγαλύτερο αριθμό επισκεπτών, ενώ ακολουθούσαν χώρες της Ευρώπης όπως, η Γερμανία, η Αγγλία, η Γαλλία, η Ιταλία κ.ο.κ. Μπορεί μια εξήγηση για το συγκεκριμένο γεγονός να αποτελεί πως η έμφαση στη θεματολογία δίνονταν στο Δυτικό Πολιτισμό. Ωστόσο, με μικρότερους, όχι όμως αμελητέους αριθμούς ακολουθούσαν χώρες από την Αφρική και την Ασία και σποραδικές επισκέψεις υπήρχαν από τις πιο απομακρυσμένες χώρες του πλανήτη. Μια πρώτη ερμηνεία για το συγκεκριμένο φαινόμενο αποτέλει ενδεχομένως η ύπαρξη 2 ξεχωριστών κατηγοριών. Η πρώτη είναι ο ΑΡΑΒΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ που αφορά τη συμβολή των Αράβων στα γράμματα και τις Τέχνες, καθώς και τα δάνεια της Ευρώπης απ αυτόν. Η δεύτερη κατηγορία αποτελεί υποενότητα της Παγκόσμιας Ιστορίας με περιεχόμενο και ονομα ΑΡΧΑΙΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ. Σ αυτήν έχει καταβληθεί κάθε προσπάθεια να συμπεριληφθούν όλοι οι μεγάλοι Πολιτισμοί της Ανθρωπότητας. Ενδεικτικά: Ασσυριακός , Σουμεριακός, Κινέζικος, Ινδικός, Ινδονησιακός κ.α. στην Ασία. Οι μεγάλοι πολιτισμοί του Νέου Κόσμου πριν την άφιξη των αποίκων κ.ο.κ.. Ευνόητα, ο αρχαίος Ελληνικός και ο Ρωμαϊκός στην Ευρώπη.

     Με αυτόν τον τρόπο, φτάνοντας πλέον στα τέλη του 2015, παρατηρούμε με ικανοποίηση την επιβράβευση 2,5 χρόνων σκληρής προσπάθειας, με τα ποσοστά αναγνωστών και επισκεψιμότητας να παρουσιάζουν σταθερή και διαρκή άνοδο χρόνο με το χρόνο. Επιπλέον, το μπλογκ έχει δημιουργήσει μια μεγάλη κοινότητα ακολούθων από άλλους μπλόγκερς, αλλά κι από αυτούς που επιλέγουν να διαβάζουν κάθε νέα ανάρτηση μέσω μέιλ ή μέσω σύνδεσης τους με το μπλογκ από μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως χαρακτηριστικά το Τουίτερ, το γκουγκλ+, το Φ/βοοκ κ.α. Επίσης, ένας ακόμα δείκτης  καθιέρωσης του μπλογκ στο συγκεκριμένο χώρο αποτελεί το γεγονός πως άρθρα κι εργασίες του ΙΣΤΟΡΙΑ-ΤΕΧΝΕΣ-ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ χρησιμοποιούνται πλέον ως πηγές για τη συγγραφή άλλων εργασιών ή άρθρων από ακόλουθους που επιδίδονται στη συγγραφή ή ακόμα και η φιλοξενία αυτούσιων θεμάτων από άλλες ιστοσελίδες. Τέλος,κατηγορίες ή κείμενα του μπλογκ προτείνονται ως πηγές για την εκπόνηση εργασιών. Συμπερασματικά, έπειτα από 2,5 έτη παρουσίας στο διαδίκτυο και συμμετοχής σε ένα χώρο που εξαρχής γνωρίζαμε πως παρουσιάζει ιδιαιτερότητες, δυσκολίες και αυξημένες απαιτήσεις, ενώ στον αντίποδα απευθύνεται σε ένα κοινό με εξίσου αυστηρά κριτήρια αξιολόγησης, η διαρκώς αυξανόμενη αποδοχή αποτελεί για εμάς ένα πολύ σημαντικό κίνητρο για συνέχιση της προσπάθειας μας. Αν μάλιστα έχουμε καταφέρει να κάνουμε πιο προσιτό και θελκτικό για ένα μεγαλύτερο αριθμό αναγνωστών, ένα πεδίο όπως ο Πολιτισμός, η Ιστορία και οι Τέχνες του, το γεγονός αποτελεί τον καλύτερο οδηγό, ώστε να συνεχίσουμε στον δρόμο που επιλέξαμε δίχως να χάσουμε τον προσανατολισμό μας. Από αυτήν την άποψη οφείλουμε να ευχαριστήσουμε τους δεκάδες χιλιάδες αναγνώστες που μας εμπιστεύονται ή βρίσκουν ενδιαφέρουσα τη θεματολογία μας, και με την επιλογή τους μας δίνουν το θάρρος να συνεχίσουμε και το κίνητρο να προσπαθούμε να βελτιωνόμαστε διαρκώς. Τέλος, ένα μεγάλο ευχαριστώ οφείλουμε στους ανθρώπους του Πολιτισμού, των Τεχνών και των Γραμμάτων, των οποίων πνευματικά έργα φιλοξενούνται στην κατηγορία ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ, που λειτουργούν συμπληρωματικά ή και προωθητικά σε σχέση με το σύνολο της προσπάθειας.

Κλείνουμε λοιπόν αυτόν το μικρό απολογισμό, ευχόμενοι καλή και δημιουργική χρονιά στους αναγνώστες και τους φίλους του μπλογκ και εκφράζοντας την προσδοκία πως η Ευρώπη θα τιμήσει την έννοια Πολιτισμός στην ουσία της, επιδεικνύοντας αλληλεγγύη αντί κλειστών συνόρων και φρακτών στους χιλιάδες συνανθρώπους μας, που αβίωτες συνθήκες ζωής στον τόπο τους, τους έκαναν να επιλέξουν το δρόμο της μετανάστευσης.

Η ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ-ΤΕΧΝΕΣ-ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΕΤΟΣ 2017 (έως 21/21/2017)

ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΑΝΑ ΘΕΜΑ

• 4,156 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ από 3.000 π.Χ-200 π.Χ. (τέλος Ελληνιστικής περιόδου)
• 3,200 ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ και ΟΥΜΑΝΙΣΜΟΣ (14ος-μέσα 16ου αι.): ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ, ΘΕΑΤΡΟ, ΠΟΙΗΣΗ, ΓΡΑΜΜΑΤΑ
• 3,001 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ: Ο ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ κ’ Η ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 1ο ήμισυ 20ου αι.
• 2,997 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ-ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ (5ος – 13ος αι.)
• 2,628 ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΡΕΝΕ ΝΤΕΚΑΡΤ (ΚΑΡΤΕΣΙΟΣ) COGITO ERGO SUM/ Η ΣΧΕΣΗ ΥΛΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ-ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ-ΟΝΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ-ΕΠΙΣΤΗΜΟΛΟΓΙΑ-
• 2,612 Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ κ΄ΟΙ ΕΙΣΒΟΛΕΣ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΦΥΛΩΝ 4ος-7ος αι.
• 2,253 Αναλυτική Ιστορική παρουσίαση της Γαλλικής Επανάστασης σε συνδυασμό με τα συμπεράσματα του Μαρξ από το έργο η 18η μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη
• 2,207 ΕΥΡΩΠΗ: Η ΦΕΟΥΔΑΡΧΙΑ ΣΤΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ/ΤΑ ΕΙΔΗ ΧΩΡΟΔΕΣΠΟΤΕΙΑΣ/Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ
• 2,053 ΑΡΧΑΙΑ ΠΕΡΣΙΑ από 600 π.Χ-800 μ.Χ (έλευση του Ισλάμ)
• 2,053 O ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ: ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΟΡΙΣΜΟΥ, ΕΙΔΗ, ΘΕΜΑΤΙΚΗ, ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ
• 2,053 Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΗΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ ΜΟΝΑΡΧΙΑΣ/Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΝΔΟΞΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ (ΑΓΓΛΙΑ)/ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ (1.500-1.800)
• 1,887 Η ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΣΤΟ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟ (ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ, ΠΟΙΗΣΗ, ΘΕΑΤΡΟ) 18ος αι. ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

 

ΧΩΡΕΣ 2017

ΕΛΛΑΔΑ               130.065

ΚΥΠΡΟΣ              4.986

Η.Π.Α                    4.016

ΓΕΡΜΑΝΙΑ         1.367

ΒΡΕΤΑΝΙΑ           685

ΓΑΛΛΙΑ                 436

 

ΒΕΛΓΙΟ                 265

ΣΟΥΗΔΙΑ             211

ΟΛΛΑΝΔΙΑ         186

ΙΤΑΛΙΑ                  182

 

ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΑΝΑ ΘΕΜΑ   

• 1111 ΥΣΤΕΡΟΣ ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ-Η ΕΥΡΩΠΗ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ
• 658 ΕΥΡΩΠΗ: Η ΦΕΟΥΔΑΡΧΙΑ ΣΤΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ/ΤΑ ΕΙΔΗ ΧΩΡΟΔΕΣΠΟΤΕΙΑΣ
• 652 Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΚΟΣΜΙΚΗΣ κ’ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ (ΠΑΠΙΣΜΟΣ) στο ΜΕΣΑΙΩΝΑ (ΑΓΙΑ ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ)
• 619 ΕΥΡΩΠΗ: ΕΠΙΣΤΗΜΗ-ΑΠΟΣΥΝΘΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΚΟΣΜΟΑΝΤΙΛΗΨΗΣ
• Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ κ΄ΟΙ ΕΙΣΒΟΛΕΣ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΦΥΛΩΝ 4ος-7ος αι.
• 506 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ-ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
• 505 ΤΖΕΚΙΝΣ ΧΑΝ και η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΜΟΓΓΟΛΩΝ 13ος αι.
• 474 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ, ΠΟΙΗΣΗ: ΜΠΑΡΟΚ,ΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ,ΜΠΟΥΡΛΕΣΚΟ,ΠΙΚΑΡΕΣΚΟ (μέσα 16ου-αρχές 18ου)
• 468 ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ και ΟΥΜΑΝΙΣΜΟΣ (14ος-μέσα 16ου αι.): ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ, ΘΕΑΤΡΟ, ΠΟΙΗΣΗ, ΓΡΑΜΜΑΤΑ
• 402 Η ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ: ΜΠΑΡΟΚ, ΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ, ΚΟΜΜΕΝΤΙΑ ΝΤΕ ΛΑ ΑΡΤΕ (μέσα 16ου-αρχές 18ου)

 

ΧΩΡΕΣ 2013

ΕΛΛΑΔΑ               30.545

ΚΥΠΡΟΣ               846

Η.Π.Α                    402

ΓΕΡΜΑΝΙΑ          224

ΒΡΕΤΑΝΙΑ           218

ΓΑΛΛΙΑ                 137

Ε. Ε.                        88

ΙΤΑΛΙΑ                 67

ΕΛΒΕΤΙΑ               63

ΒΕΛΓΙΟ                 46

ΟΛΛΑΝΔΙΑ         40

ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ         34

ΚΑΝΑΔΑΣ            23

ΣΟΥΗΔΙΑ             22

ΡΩΣΙΑ                   21

ΤΟΥΡΚΙΑ              20

ΙΣΠΑΝΙΑ              17

 

ΕΤΟΣ 2014

ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΑΝΑ ΘΕΜΑ

• 4018 Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ κ΄ΟΙ ΕΙΣΒΟΛΕΣ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΦΥΛΩΝ 4ος-7ος αι.
• 2575 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ-ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ (5ος – 13ος αι.)
• 1897 ΕΥΡΩΠΗ: ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ (αναλυτική παρουσιαση)/Η ποικιλία προτύπων & τυπολογιών κ’ αναπτυξιακά πρότυπα/ΟΙ ΓΝΩΜΕΣ ΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ
• 1811 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΟΡΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΕΩΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΥ
• 1790 ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ και ΟΥΜΑΝΙΣΜΟΣ (14ος-μέσα 16ου αι.): ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ, ΘΕΑΤΡΟ, ΠΟΙΗΣΗ, ΓΡΑΜΜΑΤΑ
• 1709 ΑΡΧΑΙΑ ΑΙΓΥΠΤΟΣ από 3.000 π.Χ. -1.300 μ.Χ (έλευση του Ισλάμ)
• 1634 ΥΣΤΕΡΟΣ ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ-Η ΕΥΡΩΠΗ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ
• 1557 ΤΖΕΚΙΝΣ ΧΑΝ και η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΜΟΓΓΟΛΩΝ 13ος αι. μ.Χ.
• 1543 Αναλυτική Ιστορική παρουσίαση της Γαλλικής Επανάστασης σε συνδυασμό με τα συμπεράσματα του Μαρξ από το έργο η 18η μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη
• 1517 Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ-Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΣΜΟΥ (1919-1939)
• 1498 Η ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ: ΜΠΑΡΟΚ, ΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ, ΚΟΜΜΕΝΤΙΑ ΝΤΕ ΛΑ ΑΡΤΕ (μέσα 16ου-αρχές 18ου)
• 1387 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ, ΠΟΙΗΣΗ: ΜΠΑΡΟΚ,ΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ,ΜΠΟΥΡΛΕΣΚΟ,ΠΙΚΑΡΕΣΚΟ (μέσα 16ου-αρχές 18ου)

ΧΩΡΕΣ 2014

ΕΛΛΑΔΑ               98.436

ΚΥΠΡΟΣ               4.054

Η.Π.Α                    1.090

ΓΕΡΜΑΝΙΑ          845

ΒΡΕΤΑΝΙΑ           442

Ε. Ε.                        294

ΓΑΛΛΙΑ                 262

ΒΕΛΓΙΟ                 170

ΟΛΛΑΝΔΙΑ         132

ΙΤΑΛΙΑ                 113

ΚΑΝΑΔΑΣ            89

ΙΣΠΑΝΙΑ              82

ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ         78

ΤΟΥΡΚΙΑ              74

ΣΟΥΗΔΙΑ             71

ΕΛΒΕΤΙΑ               70

ΑΛΒΑΝΙΑ             70

 

ΕΤΟΣ 2015

ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΑΝΑ ΘΕΜΑ (έως 21/12/2015)

• 2,785 ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ και ΟΥΜΑΝΙΣΜΟΣ (14ος-μέσα 16ου αι.): ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ, ΘΕΑΤΡΟ, ΠΟΙΗΣΗ, ΓΡΑΜΜΑΤΑ
• 2,624 Η ΕΙΣΒΟΛΗ ΤΩΝ ΑΣΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΚΗΝΗ/ ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ-ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ κ’ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΜΟΥ 19ος αι.
• 2,602 Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ κ΄ΟΙ ΕΙΣΒΟΛΕΣ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΦΥΛΩΝ 4ος-7ος αι.
• 2,544 Αναλυτική Ιστορική παρουσίαση της Γαλλικής Επανάστασης σε συνδυασμό με τα συμπεράσματα του Μαρξ από το έργο η 18η μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη
• 1,936 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ: Ο ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ κ’ Η ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 1ο ήμισυ 20ου αι.
• 1,775 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΟΡΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΕΩΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΥ
• 1,738 ΤΖΕΚΙΝΣ ΧΑΝ και η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΜΟΓΓΟΛΩΝ 13ος αι. μ.Χ.
• 1,738 ΑΡΧΑΙΑ ΑΙΓΥΠΤΟΣ από 3.000 π.Χ. -1.300 μ.Χ (έλευση του Ισλάμ)
• 1,659 Η ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ: ΜΠΑΡΟΚ, ΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ, ΚΟΜΜΕΝΤΙΑ ΝΤΕ ΛΑ ΑΡΤΕ (μέσα 16ου-αρχές 18ου)
• 1,504 ΑΡΧΑΙΑ ΚΙΝΑ από 3.000 π.Χ-1.300 μ.Χ (εισβολή των Μογγόλων στην Κίνα)
• 1,485 ΕΥΡΩΠΗ: ΤΟ ΝΕΟ ΚΥΜΑ ΑΠΟΙΚΙΟΚΡΑΤΙΑΣ κ’ Ο ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΣ ΤΟΝ19ο Αι.
• 1,423 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ από 3.000 π.Χ-200 π.Χ. (τέλος Ελληνιστικής περιόδου)

 

ΧΩΡΕΣ 2014 (έως 21/12/2015)

ΕΛΛΑΔΑ               111,341

ΚΥΠΡΟΣ               4,068

Η.Π.Α                    1,768

ΓΕΡΜΑΝΙΑ          969

ΒΡΕΤΑΝΙΑ           401

ΣΟΥΗΔΙΑ             354

ΓΑΛΛΙΑ                 265

ΙΤΑΛΙΑ                  156

Ε. Ε.                        153

ΒΕΛΓΙΟ                 150

ΟΛΛΑΝΔΙΑ         150

ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ         131

ΕΛΒΕΤΙΑ               113

ΑΛΒΑΝΙΑ             97

ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ        92

ΡΩΣΙΑ                   82

ΤΟΥΡΚΙΑ              66

ΑΙΓΥΠΤΟΣ            36

ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ        30

 

ΕΤΟΣ 2016

ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΑΝΑ ΘΕΜΑ

• 4486 ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ και ΟΥΜΑΝΙΣΜΟΣ (14ος-μέσα 16ου αι.): ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ, ΘΕΑΤΡΟ, ΠΟΙΗΣΗ, ΓΡΑΜΜΑΤΑ
• 3306  Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ κ΄ΟΙ ΕΙΣΒΟΛΕΣ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΦΥΛΩΝ 4ος-7ος αι.
• 3153 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ από 3.000 π.Χ-200 π.Χ. (τέλος Ελληνιστικής περιόδου)
• 2665 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ: Ο ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ κ’ Η ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 1ο ήμισυ 20ου αι.
• 2451 ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΡΕΝΕ ΝΤΕΚΑΡΤ (ΚΑΡΤΕΣΙΟΣ) COGITO ERGO SUM/ Η ΣΧΕΣΗ ΥΛΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ-ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ-ΟΝΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ-ΕΠΙΣΤΗΜΟΛΟΓΙΑ
• 2299 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ-ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ (5ος – 13ος αι.)
• 2137 ΤΖΕΚΙΝΣ ΧΑΝ και η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΜΟΓΓΟΛΩΝ 13ος αι. μ.Χ.
• 2108 Η ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΣΤΟ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟ (ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ, ΠΟΙΗΣΗ, ΘΕΑΤΡΟ) 18ος αι. ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
• 1956 Αναλυτική Ιστορική παρουσίαση της Γαλλικής Επανάστασης σε συνδυασμό με τα συμπεράσματα του Μαρξ από το έργο η 18η μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη
• 1860 Το αυθεντικό ντοκουμέντο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου (video ντοκιμαντέρ) του αεικίνητου δημιουργού Κ. Ζυρίνη
• 1797 ΑΡΧΑΙΑ ΠΕΡΣΙΑ από 600 π.Χ-800 μ.Χ (έλευση του Ισλάμ)
• 1777 Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΗΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ ΜΟΝΑΡΧΙΑΣ/Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΝΔΟΞΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ (ΑΓΓΛΙΑ)/ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ (1.500-1.800)

 

ΧΩΡΕΣ 2016

ΕΛΛΑΔΑ               136,099

ΚΥΠΡΟΣ               4,817

Η.Π.Α                    2,254

ΓΕΡΜΑΝΙΑ          1,461

ΒΡΕΤΑΝΙΑ           618

ΓΑΛΛΙΑ                 276

ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ         260

 

ΟΛΛΑΝΔΙΑ        256

 

ΣΥΝΟΛΟ

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ: 719

ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ: 402.667

ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ: 240,334

 

 

Στεφάνια διακοσμητικά

Ένα ενδιαφέρον μπλογκ με έμφαση στη διακόσμηση. Κι επειδή η αισθητική είναι ζήτημα Πολιτισμού ενδέχεται η σελίδα να προσφέρει  κάποιες πρωτότυπες ιδέες

Bouquet

Δείτε την αρχική δημοσίευση