ΑΚΡΩΤΗΡΙ, μια άποψη για την καταστροφή του μινωικoύ πoλιτισμoύ /τοιχογραφιες επιμέλεια Ελένη Παπαγεωργίου

                                             ΑΚΡΩΤΗΡΙ

Αλήθειες και ψέματα για το Ακρωτήρι.
Oλοι γνωρίζουν σήμερα ότι αυτό που οδήγησε τα βήματα του Μαρινάτου στο Ακρωτήρι ήταν η προσπάθεια να επαληθεύσει τη θεωρία του ότι το τέλος τoυ μινωικoύ πoλιτισμoύ στην Κρήτη προκλήθηκε από την έκρηξη τoυ ηφαιστείoυ της Θήρας.
Ερευνες και μελέτες έγιναν, βιβλία γράφτηκαν, ντοκυμαντέρ γυρίστηκαν- άλλωστε το θέμα διαθέτει όλα τα στοιχεία μιας χολιγουντιανής περιπέτειας: ηφαίστεια, εκρήξεις, καταποντισμούς -, ωστόσο σαφείς αποδείξεις ότι πράγματι έτσι συνέβη δεν υπάρχουν. Γεωλόγοι και ηφαιστειολόγοι που ερευνούν την υπόθεση του Σπυρίδωνα Μαρινάτου αναζητούν αλλά δεν βρίσκουν τις ενδείξεις ότι ο πολιτισμός των Μινωιτών καταστράφηκε εξαιτίας της έκρηξης του θηραϊκού ηφαιστείου. Πρόκειται δηλαδή για έναν από τους μεγαλύτερους μύθους που συνδέονται με το προϊστορικό Αιγαίο, χωρίς ωστόσο να είναι ο μόνος.
Παρ΄ ότι η δύναμη της έκρηξης ήταν πολλαπλάσια εκείνης που εκτίμησε ο Μαρινάτος, οι καταστροφές στην Κρήτη δεν ήταν αντίστοιχες. Αντίθετα «οι τεράστιες ποσότητες τέφρας που εκτινάχτηκαν από το ηφαίστειο κινήθηκαν προς τα ανατολικά, αφήνοντας την Κρήτη σχεδόν έξω από την ακτίνα διασποράς τους, γεγονός που επιβεβαιώνεται από αρχαιολογικές μαρτυρίες στη Ρόδο, στην Κω, στη Μικρά Ασία. Και σαν να μην έφθανε αυτό, οι καταστροφές στην Κρήτη χρονολογούνται με βάση τον ραδιενεργό άνθρακα, σε περίοδο πολύ μεταγενέστερη της ηφαιστειακής έκρηξης.

Πλάνη δεύτερη: Ενα ανάκτορο ανάλογο με αυτά της Κρήτης πίστευε ότι θα ανακάλυπτε ο Μαρινάτος στο Ακρωτήρι, γαλουχημένος με τις ιδέες της αρχαιολογίας του 19ου αιώνα και επιθυμώντας διακαώς να συνδέσει το όνομά του με ένα εντυπωσιακό εύρημα, όπως ο Εβανς και ο Σλήμαν. Η αλήθεια όμως ήταν άλλη. Τα λεγόμενα ανάκτορα στην Κρήτη λειτουργούσαν ως κέντρα συγκέντρωσης και διαχείρισης του αγροτικού πλεονάσματος. Αλλά τα μικρά νησιά, μη έχοντας τέτοιες δυνατότητες πλούτου, δεν βρέθηκαν ποτέ στην ανάγκη να αναπτύξουν τέτοιους μηχανισμούς και να δημιουργήσουν ανάκτορα.

Πλάνη τρίτη: Οχι, δεν ήταν μινωικές αποικίες υπό την ηγεμονία της Κρήτης τα νησιά των Κυκλάδων, όπως θεωρούσαν ως πρόσφατα φιλόλογοι και ιστορικοί. Αυτός ο μύθος ανατράπηκε στο Ακρωτήρι! Οι Κυκλάδες διατήρησαν την πολιτισμική αυτονομία τους, γιατί ο πλούτος τους ήταν προϊόν ναυτικών δραστηριοτήτων, τις οποίες είχαν ανάγκη ακόμη και οι αυτάρκεις στεριανοί.

Πλάνη τέταρτη: Αλλος μύθος της νεότερης έρευνας, που καταρρίφθηκε εντελώς στο Ακρωτήρι, είναι ότι οι Κυκλάδες κατά τη Μέση Εποχή του Χαλκού είχαν περιπέσει σε παρακμή. Το αντίθετο συνέβη. Οι πόλεις αυτής της εποχής διέθεταν διώροφα κτίρια με επιμελημένη κατασκευή, ενώ οι θηραίοι αγγειογράφοι εισάγοντας την πολυχρωμία στην τέχνη τους έγιναν οι πρωτοπόροι της εικονιστικής ζωγραφικής σε ολόκληρο το Αιγαίο- περιλαμβανομένης και της Κρήτης- προετοιμάζοντας το έδαφος για μεγάλη τέχνη της τοιχογραφίας.

αποσπάσματα από ομιλία του Χρίστου Ντούμα με αφορμή σαν σήμερα την γεννηση του Σ.Μαρινάτου το 1901.

Ευρωπαϊκής καταγωγής ο Μινωικός πολιτισμός

Πηγή: portal.kathimerini.gr 

Το πόρισμα της έρευνας, που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Nature Communications, διαψεύδει θεωρίες που φέρουν τους Μινωίτες να είχαν μετοικήσει από την Αφρική, την Ανατολία ή τη Μέση Ανατολή.

Η επίμαχη μελέτη, που διενεργήθηκε με τη συμμετοχή Ελλήνων επιστημόνων, διαψεύδει κατ’ αρχάς τη θεωρία του Βρετανού αρχαιολόγου που ανακάλυψε την Κνωσό στις αρχές του 20ου αιώνα. Ο σερ Άρθουρ Έβανς πίστευε ότι οι κάτοικοι της περιοχής που αναγνώρισε ως κέντρο του Μινωικού πολιτισμού κατάγονταν από το δέλτα του Νείλου, και είχαν βρει καταφύγιο στην Κρήτη ως πρόσφυγες υπό τη δίωξη κάποιου βασιλιά πριν από περίπου 5.000 χρόνια.

Ο εκ των συντακτών της μελέτης, Γιώργος Σταματογιαννόπουλος από το Πανεπιστήμιο Ουάσινγκτον στο Σιάτλ των ΗΠΑ, δήλωσε στο BBC πως ο Έβανς είχε ξαφνιαστεί όταν ανακάλυψε έναν τόσο προηγμένο πολιτισμό στην Κρήτη και υπέθεσε ότι οι κάτοικοι δεν ήταν αυτόχθονες.

Ωστόσο, η μελέτη DNA στους σκελετούς ηλικίας 3.700 ετών δεν απέδειξε ομοιότητα με Λίβυους, Αιγυπτίους και Σουδανούς ή Άραβες. Αντίθετα, οι κάτοικοι της Μινωικής Κρήτης μοιάζουν να έχουν γενετικές ομοιότητες με πληθυσμούς της δυτικής και βόρειας Ευρώπης, ιδίως με πληθυσμούς της Εποχής του Χαλκού από τη Σαρδηνία και την Ιβηρική, καθώς και με νεολιθικά δείγματα DNA από τη Σκανδιναβία και τη Γαλλία. Επίσης, υπάρχουν πολλές ομοιότητες με τους σημερινούς κατοίκους του οροπεδίου του Λασιθίου.

Το συμπέρασμα των επιστημόνων ήταν ότι ο Μινωικός πολιτισμός ήταν γηγενές δημιούργημα κατοίκων της Κρήτης, «γέννημα» πληθυσμών που είχαν φτάσει στο νησί πιθανώς πριν από 9.000 χρόνια, κατά τη νεολιθική περίοδο.

Τα πρώτα βήματα της Ανθρωπότητας-ο Μινωικός Πολιτισμός

            Τα πρώτα βήματα της Ανθρωπότητας (7)

               Οι πρώτοι Αστικοί Πολιτισμοί       

                Ο Μινωικός Πολιτισμός

 

• Το 6.000 π.Χ οι πρώτοι Μινωίτες φτάνουν στην Κρήτη και είναι άγνωστης προέλευσης
• Το 1.900 έχουμε την ανάπτυξη του πιο ζωντανού πρώιμου πολιτισμού.
• Καλλιέργεια κριθαριού, σιταριού, αμπέλου, ελιών.
• Η προστασία από τη θάλασσα επιτρέπει το χτίσιμο πόλεων χωρίς τείχη
• Η ναυτική παράδοση που δημιούργησαν επέτρεψε τη δημιουργία αποικιών στο Αιγαίο και ταυτόχρονα τον επηρεασμό τους από τους Σουμέριους και τους Αιγύπτιους.
• Όπως μαρτυρούν οι διακοσμήσεις στους τοίχους επρόκειτο για ειρηνικό λαό που αφανίστηκε 1.000 έτη από την εμφάνιση του λόγω φυσικής καταστροφής.
• Η γραφή του Γραμμική Α δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί. Αργότερα υιοθέτησαν τη Γραμμική Β.
• Είχαν τα ανώτερα πλοία στη Μεσόγειο κάτι που βοήθησε στο να μην έχουν εχθρούς ικανούς να τους αντιμετωπίσουν στη θάλασσα.
• Το 1.450 οι ανεξάρτητες ηγεμονίες επιτυγχάνουν την πολιτική ένωση υπό το βασιλιά της Κνωσού.
• Αρχιτεκτονικά σε αντίθεση με άλλους πολιτισμούς απεχθάνονταν τη συμμετρία, κάτι που μαρτυρά και το παλάτι της Κνωσού που μοιάζει με λαβύρινθο.
• Ο βασιλιάς είχε θρησκευτικά καθήκοντα και ήταν ο μεγαλύτερος επιχειρηματίας του νησιού.
• Στην κοινωνική ιεραρχία υπήρχαν:

1. Αριστοκρατία (Βασιλιάς, έμποροι, ιερείς).
2. Μεσαία τάξη (τεχνίτες, γραφείς, καλλιτέχνες).
3. Αγρότες, εργάτες γης, βοσκοί.
4. Δουλοπάροικοι που ωστόσο ήταν σε καλύτερη θέση από άλλους πολιτισμούς.

• Η σταθερή κοινωνική δομή αποτρέπει τις εξεγέρσεις. Επίσης σε γενικές γραμμές είχαν προφανώς περισσότερες κοινωνικές ελευθερίες.
• Φαίνεται πως υπήρχε ισότητα μεταξύ φύλων.
• Δημιούργησαν επιτεύγματα στην υδραυλική μηχανική.
• Οι καλλιτέχνες υπήρξαν καινοτόμοι κι επέλεγαν χαρούμενα θέματα.
• Δεν έχτιζαν επιβλητικά μνημεία αλλά απλούς ναούς, πίστευαν στη μεταθανάτια ζωή και υπέρτατη θεότητα του υπήρξε η θεά – μητέρα.
• Το 1.400 π.Χ το νησί πέρασε στα χέρια των Ελλήνων, μετά από την φυσική καταστροφή (έκρηξη ηφαιστείου της Θήρας) που κατέστρεψε τον Μινωικό πολιτισμό.

Συμπεράσματα:

1. 1. Ο Μινωικός πολιτισμός ως πρώιμος πολιτισμός του ανθρώπινου γένους, πρέπει να είναι η μοναδική γνωστή περίπτωση στην οποία επιτυγχάνονται μερικές αξιοσημείωτες και ευχάριστες διακρίσεις συγκριτικά με τους άλλους σύγχρονους αλλά και αρχαιότερους του πολιτισμούς. Κατ’ αρχήν η έλλειψη σοβαρών απειλών λόγω της προστασίας από τη θάλασσα επιτρέπει στους Μινωίτες να χτίσουν πόλεις δίχως τείχη και να καλλιεργήσουν μια κουλτούρα ειρηνική σε γενικές γραμμές, η οποία αντανακλάται στις ειρηνικές και ευχάριστες καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις των ζωγραφισμένων τειχών. Ταυτόχρονα η ναυτική παράδοση των Μινωιτών τους επιτρέπει να γνωρίσουν και να συγκεράσουν θετικά στοιχεία γειτονικών και αρχαιοτέρων αυτοκρατοριών. Ωστόσο οι διαφοροποιήσεις τους είναι εμφανείς τόσο στην αρχιτεκτονική καθώς φαίνεται να απεχθάνονται τη συμμετρία και να αποφεύγουν το χτίσιμο μεγάλων και επιβλητικών ναών όσο και στις εικαστικές τέχνες. Επίσης αν και δεν απέφυγαν τη δουλοκτησία, οι δουλοπάροικοι μάλλον είχαν πιο ανθρώπινη ζωή και περισσότερα δικαιώματα από αυτούς των γειτονικών λαών.
   2. Ο βασιλιάς αν και είχε θρησκευτικά καθήκοντα και υπήρξε ο μεγαλύτερος «επιχειρηματίας» του νησιού όπως και στην Αίγυπτο εντούτοις πρέπει να υπήρξε λιγότερο συγκεντρωτικός από τον δεύτερο αφού επιτρέπει και την ύπαρξη ανεξάρτητης τάξης των εμπόρων. Την ευμάρεια του νησιού θα πρέπει να απολάμβανε – τηρουμένων των αναλογιών – η πλειοψηφία των κατοίκων εφόσον αποφεύγονταν οι εξεγέρσεις και υπήρχαν μεγάλες κοινωνικές ελευθερίες.
   3. Ένα άλλο αξιοσημείωτο στοιχείο φαίνεται πως υπήρξε η ισότητα μεταξύ των φύλων που σε συνδυασμό με την θρησκεία, της οποίας υπέρτατη θεότητα υπήρξε η θεά μητέρα δίνουν την αίσθηση για καταγωγή των Μινωιτών από κάποια μητριαρχική κοινωνία, σαφώς πιο ανθρώπινη απ’ αυτή των Σουμέριων και των Αιγύπτιων. Ίσως αυτός να είναι κι ο λόγος που πουθενά δεν υπάρχουν αναφορές για ανθρωποθυσίες.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗΣ

ΠΗΓΗ:TIME LIFE BOOKS/ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ