Αρχαία Ελλάδα από 3.000 π.Χ-200 π.Χ. μέχρι το τέλος Ελληνιστικής περιόδου (μέρος 1ο: Μινωίτες, Μυκηναίοι, Νεηλύδες, Δωριείς, Ίωνες)
Συνοπτική Παρουσίαση σημαντικών περιόδων της Ιστορίας της Αρχαίας Ελλάδας από την εμφάνιση του Μινωικού Πολιτισμού έως και την Ελληνιστική περίοδο
Επισήμανση: Οφείλουμε να αναφέρουμε πως στο συγκεκριμένο Post δεν συμπεριλαμβάνονται όλοι οι πολιτισμοί που εμφανίστηκαν στον Ελλαδικό χώρο (π.χ. Κυκλαδικός Πολιτισμός). Άλλωστε, στόχο της Κατηγορίας Αρχαίοι Πολιτισμοί δεν αποτελεί την αναλυτική παρουσίαση αυτών, αλλά μια συνοπτική παρουσίαση σημαντικών τους περιόδων, με την φιλοδοξία να αποτελέσει την αφετηρία ή το ερέθισμα για μεγαλύτερη διερεύνηση από μεριάς των αναγνωστών.
Σταχυολόγηση Περιόδου: 3.000-1.500 π.Χ
Η ακμή του Μινωικού Πολιτισμού
- Το 6.000 π.Χ οι πρώτοι Μινωίτες φτάνουν στην Κρήτη και είναι άγνωστης προέλευσης
- Το 1.900 έχουμε την ανάπτυξη του πιο ζωντανού πρώιμου πολιτισμού.
- Καλλιέργεια κριθαριού, σιταριού, αμπέλου, ελιών.
- Η προστασία από τη θάλασσα επιτρέπει το χτίσιμο πόλεων χωρίς τείχη
- Η ναυτική παράδοση που δημιούργησαν επέτρεψε τη δημιουργία αποικιών στο Αιγαίο και ταυτόχρονα τον επηρεασμό τους από τους Σουμέριους και τους Αιγύπτιους.
- Όπως μαρτυρούν οι διακοσμήσεις στους τοίχους επρόκειτο για ειρηνικό λαό που αφανίστηκε 1.000 έτη από την εμφάνιση του λόγω φυσικής καταστροφής.
- Η γραφή του Γραμμική Α δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί. Αργότερα υιοθέτησαν τη Γραμμική Β.
- Είχαν τα ανώτερα πλοία στη Μεσόγειο κάτι που βοήθησε στο να μην έχουν εχθρούς ικανούς να τους αντιμετωπίσουν στη θάλασσα.
- Το 1.450 οι ανεξάρτητες ηγεμονίες επιτυγχάνουν την πολιτική ένωση υπό το βασιλιά της Κνωσού.
- Αρχιτεκτονικά σε αντίθεση με άλλους πολιτισμούς απεχθάνονταν τη συμμετρία, κάτι που μαρτυρά και το παλάτι της Κνωσού που μοιάζει με λαβύρινθο.
- Ο βασιλιάς είχε θρησκευτικά καθήκοντα και ήταν ο μεγαλύτερος επιχειρηματίας του νησιού.
- Στην κοινωνική ιεραρχία υπήρχαν:
- Αριστοκρατία (Βασιλιάς, έμποροι, ιερείς).
- Μεσαία τάξη (τεχνίτες, γραφείς, καλλιτέχνες).
- Αγρότες, εργάτες γης, βοσκοί.
- Δουλοπάροικοι που ωστόσο ήταν σε καλύτερη θέση από άλλους πολιτισμούς.
- Η σταθερή κοινωνική δομή αποτρέπει τις εξεγέρσεις. Επίσης σε γενικές γραμμές είχαν προφανώς περισσότερες κοινωνικές ελευθερίες.
- Φαίνεται πως υπήρχε ισότητα μεταξύ φύλων.
- Δημιούργησαν επιτεύγματα στην υδραυλική μηχανική.
- Οι καλλιτέχνες υπήρξαν καινοτόμοι κι επέλεγαν χαρούμενα θέματα.
- Δεν έχτιζαν επιβλητικά μνημεία αλλά απλούς ναούς, πίστευαν στη μεταθανάτια ζωή και υπέρτατη θεότητα του υπήρξε η θεά – μητέρα.
- Το 1.400 π.Χ το νησί πέρασε στα χέρια των Ελλήνων, μετά από την φυσική καταστροφή (έκρηξη ηφαιστείου της Θήρας) που κατέστρεψε τον Μινωικό πολιτισμό.
Κάποια συμπεράσματα:
- Ο Μινωικός πολιτισμός ως πρώιμος πολιτισμός του ανθρώπινου γένους, επιφυλάσσει μερικές αξιοσημείωτες και ευχάριστες διακρίσεις συγκριτικά με τους άλλους σύγχρονους αλλά και αρχαιότερους του πολιτισμούς. Κατ’ αρχήν η έλλειψη σοβαρών απειλών λόγω της προστασίας από τη θάλασσα επιτρέπει στους Μινωίτες να χτίσουν πόλεις δίχως τείχη και να καλλιεργήσουν μια κουλτούρα ειρηνική σε γενικές γραμμές, η οποία αντανακλάται στις ειρηνικές και ευχάριστες καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις των ζωγραφισμένων τειχών. Ταυτόχρονα η ναυτική παράδοση των Μινωιτών τους επιτρέπει να γνωρίσουν και να συγκεράσουν θετικά στοιχεία γειτονικών και αρχαιοτέρων αυτοκρατοριών. Ωστόσο οι διαφοροποιήσεις τους είναι εμφανείς τόσο στην αρχιτεκτονική καθώς φαίνεται να απεχθάνονται τη συμμετρία και να αποφεύγουν το χτίσιμο μεγάλων και επιβλητικών ναών όσο και στις εικαστικές τέχνες. Επίσης αν και δεν απέφυγαν τη δουλοκτησία, οι δουλοπάροικοι μάλλον είχαν πιο ανθρώπινη ζωή και περισσότερα δικαιώματα από αυτούς των γειτονικών λαών.
- Ο βασιλιάς αν και είχε θρησκευτικά καθήκοντα και υπήρξε ο μεγαλύτερος «επιχειρηματίας» του νησιού όπως και στην Αίγυπτο, εντούτοις πρέπει να υπήρξε λιγότερο συγκεντρωτικός από τον δεύτερο αφού επιτρέπει και την ύπαρξη ανεξάρτητης τάξης των εμπόρων. Την ευμάρεια του νησιού θα πρέπει να απολάμβανε – τηρουμένων των αναλογιών – η πλειοψηφία των κατοίκων εφόσον αποφεύγονταν οι εξεγέρσεις και υπήρχαν μεγάλες κοινωνικές ελευθερίες.
- Ένα άλλο αξιοσημείωτο στοιχείο φαίνεται πως υπήρξε η ισότητα μεταξύ των φύλων που σε συνδυασμό με την θρησκεία, της οποίας υπέρτατη θεότητα υπήρξε η θεά μητέρα δίνουν την αίσθηση για καταγωγή των Μινωιτών από κάποια μητριαρχική κοινωνία, σαφώς πιο ανθρωποκεντρική απ’ αυτή των Σουμερίων και των Αιγυπτίων. Ίσως αυτός να είναι κι ο λόγος που πουθενά δεν υπάρχουν αναφορές για ανθρωποθυσίες.
Σταχυολόγηση Περιόδου: 1.500-600 π.Χ
Ο Μυκηναϊκός Πολιτισμός- η κάθοδος των Δωριέων- οι Ίωνες
- Από το 2.800 έως το 2.000 π.Χ πραγματοποιείται από την Μαύρη θάλασσα και την Βορειοδυτική Μ. Ασία ή κάθοδος των Νεηλύδων (που αργότερα ονομάστηκαν Έλληνες). Οι ομάδες που εισέβαλαν στον Ελλαδικό χώρο είχαν κοινή γλώσσα, ίδρυσαν οχυρά με επιφανέστερο αυτό των Μυκηνών. Αποδέχτηκαν το Μινωικό πολιτισμό και υιοθέτησαν τη γραφή του.
- Το 1.400 π.Χ λόγω της καταστροφής του Μινωικού πολιτισμού οι Μυκηναίοι κυριαρχούν στις θάλασσες. Επίσης εκμεταλλευόμενοι την παρακμή της Αιγύπτου συνδυάζουν το εμπόριο με πειρατική, πολλές φορές συμπεριφορά.
- Οι γυναίκες ασχολούνταν με την οικοτεχνία και αποτελούν την πλειονότητα των δούλων.
- Παρά την ναυτική τους παράδοση, απουσιάζει η αυτόνομη εμπορική τάξη.
- Υπάρχουν ενδείξεις για μικρής έκτασης ανθρωποθυσίες.
- Η αποσταθεροποίηση της Αιγύπτου και η καταστροφή της αυτοκρατορίας των Χετταίων καταμαρτυρούν την εξάρτηση των Μυκηναίων από τους αρχαιότερους και πλουσιότερους γειτονικούς πολιτισμούς. Η γενική αναταραχή και η αποκοπή των εμπορικών δρόμων επιφέρουν σοβαρά προβλήματα στην οικονομία τους. Τις απώλειες λόγω των παραπάνω γεγονότων σπεύδουν να αναπληρώσουν με κατακτήσεις, έτσι εκστρατεύουν εναντίον της Τροίας.
- Γύρω στο 1.140 π.Χ βαρβαρικά φύλα από την κεντρική Μακεδονία εισδύουν στην Ήπειρο και τη Θεσσαλία εκτοπίζοντας τους Δωριείς.
Χάρτης αναπαράστασης της καθόδου των Δωριέων Αυτοί με τη σειρά τους κατευθυνόμενοι νότια καταλύουν την αυτοκρατορία των Μυκηνών απορρίπτοντας ταυτόχρονα τις παραδόσεις τους.
- Το 1.000 π.Χ οι Δωριείς κατέλαβαν όλη την ηπειρωτική Ελλάδα, πλην της Αττικής την οποία παρέκαμψαν και ορισμένων περιοχών της Αρκαδίας που επιβίωσαν υπολείμματα των μυκηναϊκών κοινωνιών. Στις κοινότητες των Δωριέων βασίλευε η βία και η βεντέτα αποτελούσε τον υπέρτατο νόμο.
- Εξάλλου στην Αττική, οι Αθηναίοι κατάγονταν από τους Ίωνες και μιλούσαν την Ιωνική διάλεκτο. Τον 9ο π.Χ αιώνα είχαν ιδρύσει 10 ανθηρές αποικίες στην Μ. Ασία ανάμεσά τους την Έφεσο, την Μίλητο, τον Κολοφώνα και 4 σε νησιά του Αιγαίου: Τένεδο, Λέσβο, Χίο, Σάμο.
- Τα έπη του Όμηρου: Ιλιάδα και Οδύσσεια αποτέλεσαν ουσιαστικό συστατικό στοιχείο της Ελληνικής παιδείας. Όπως και τα έργα του Ησίοδου (Θεογονία) συνέβαλαν στην ολοκλήρωση και την ανάπτυξη της θρησκείας.
- Το 7.500 π.Χ το Φοινικικό αλφάβητο φτάνει στην Αττική και προσαρμόζεται στις ανάγκες της περιοχής.
- Οι Ίωνες έθεσαν τα θεμέλια της αυτοδιοικούμενης πόλης κράτους. Αντιπροσωπευτικά συμβούλια αιρετών συνέρχονταν τακτικά για να βοηθούν τους ηγέτες.
- Τόσο στους Δωριείς όσο και στους Ίωνες το δικαίωμα του πολίτη ήταν κληρονομικό. Η πληθυσμιακή αύξηση δημιουργεί προβλήματα επιβίωσης με αποτέλεσμα την υποδούλωση χρεοκοπημένων καλλιεργητών. Έτσι ξέσπασε κοινωνικός αγώνας με αίτημα τον αναδασμό της γης.
- Με την αντικατάσταση του ιππικού από την φάλαγγα η Σπάρτη γίνεται η ισχυρότερη πόλη κράτος και το 740 π.Χ υποδουλώνει τη Μεσσηνία.
- Η μεταρρύθμιση του Λυκούργου αναθέτει την εξουσία στη Λαϊκή συνέλευση.
- Οι δαπάνες της εκπαίδευσης γίνονται κρατικές.
- Κλήρος και είλωτες ανήκουν στο κράτος
- Χαρακτηριστικό της Λακωνικής κοινωνίας η μεγάλη της εσωστρέφεια.
- Στην Αθήνα ο Σόλων το 594 π.Χ αναλαμβάνει τη μεταρρύθμιση που θα βγάλει την πόλη από το αδιέξοδο. Ανάμεσα στα μέτρα που παίρνει είναι η παραγραφή των χρεών, οι πολίτες πλέον δεν μπορούσαν να γίνουν δούλοι για χρέη, οι κοινοί πολίτες μπορούν στο εξής να
Στο χάρτη, αναπαρίστανται με κόκκινο χρώμα οι περιοχές των Ιώνων, οι οποίοι φαίνεται να έθεσαν τα θεμέλια του θεσμού της Πόλης-Κράτος αναλαμβάνουν δημόσια λειτουργήματα.
- Παράλληλα έχουμε την εμφάνιση ενός νέου τύπου πολιτικού αρχηγού, του τύραννου που ευνοείται από την κοπή νομισμάτων και σε γενικές γραμμές εξυπηρετεί τα συμφέροντα των ισχυρών τάξεων. (7ος κ 6ος αι.)
- Η πόλωση σε πλούσιους και φτωχούς αντιμετωπίστηκε (από τον 8ο αι.) με την μετανάστευση και την ίδρυση αποικιών. Η Σπάρτη ιδρύει τον Τάραντα, Η Κόρινθος τις Συρακούσες, τα Μέγαρα το Βυζάντιο.
- Μέσω των αποικιών οι ελληνόφωνοι Μακεδόνες ήρθαν σε επαφή με την πιο προηγμένη Νότιο Ελλάδα.
- Τον 7ο αι. Οι Ίωνες εγκαθιστούν το λιμάνι Ναυκράτη στο Νείλο και έτσι έρχονται σε επαφή με την αστρονομία, την γεωμετρία και τους Βαβυλώνιους λόγιους. Αυτό το γεγονός συνέβαλε στη γέννηση της Ελληνικής φιλοσοφίας και επιστήμης.
Κάποια συμπεράσματα:
- Ο πρώτος Ελληνικός πολιτισμός των Μυκηνών φαίνεται πως ακολουθεί τα βήματα των αρχαιότερων από αυτόν. Έτσι δεν απουσιάζουν οι σκληροί θεσμοί της δουλοκτησίας, ούτε οι ανθρωποθυσίες, έστω και σε περιορισμένο βαθμό. Παράλληλα, ο συγκεντρωτισμός της Μυκηναϊκής εξουσίας δεν επιτρέπει την ύπαρξη εμπορικής τάξης, όπως ακριβώς και στην Αίγυπτο. Αν και ανοιχτοί προς τον Μινωικό πολιτισμό, οι Μυκηναίοι επιδεικνύουν ταυτόχρονα και πολεμοχαρή ή και πειρατική νοοτροπία.
- Η κάθοδος των Δωριέων φαίνεται να επιφέρει σε κάποιο βαθμό πολιτισμικό πισωγύρισμα, καθώς είναι ιδιαίτερα βίαιοι και δεν ενδιαφέρονται για τα επιτεύγματα των Μυκηναίων. Εξαίρεση σ’ αυτό το κλίμα μοιάζει να είναι η Αττική, στην οποία η Ιωνικής καταγωγής κάτοικοί της είναι ανοιχτοί στις καινοτομίες, υιοθετούν το Φοινικικό αλφάβητο και ιδρύουν ανθηρές αποικίες. Αυτές είναι οι πρόδρομοι των πόλεων κρατών.
- Σε ένα άλλο επίπεδο, το οικονομικό και κοινωνικό αδιέξοδο και της χαώδους ταξικής διαφοράς έρχονται να αλλάξουν οι μεταρρυθμίσεις του Λυκούργου στη Σπάρτη και του Σόλωνα στην Αθήνα. Παράλληλα η μετανάστευση δίνει τις απαραίτητες ανάσες.
- Η επαφή των Ιώνων στο Νείλο με τις κατακτήσεις των Βαβυλωνίων ανοίγουν το δρόμο για την Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη. Ενώ τα έπη του Όμηρου και τα έργα του Ησίοδου επιδρούν καταλυτικά στη διαμόρφωση της Ελληνικής παιδείας και θρησκείας αντίστοιχα.
Ιστορία-Τέχνες-Πολιτισμός 