Έργα διάσημων ζωγράφων που έπασχαν από κατάθλιψη (αναδημοσίευση)
10 Οκτωβρίου – Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας
Πολλές φορές η διαφαινόμενη σκιά της δημιουργικότητας χαρακτηρίζεται από ψυχικές ασθένειες, από την άβυσσο της κατάθλιψης και από το άγχος. Πολλοί καλλιτέχνες, κυρίως ζωγράφοι που έπασχαν από ψυχικές και συναισθηματικές διαταραχές καθ’ όλη τη σταδιοδρομία τους, έχουν επηρεαστεί από αυτό το σκοτάδι.
Ζούσαν σε ένα ατελείωτο εφιάλτη όπου το μαρτύριο, η σύγχυση και διαταραχές τους απαθανατίστηκαν στα έργα ζωγραφικής τους. Αυτοί οι εσωτερικές δαίμονες τους έγιναν οι πρωταγωνιστές όχι μόνο της τέχνη τους, αλλά και της ζωής τους. Παρόλο που δεν έπασχαν όλοι οι αυτοί οι ζωγράφοι από παραισθήσεις, διπολικές διαταραχές, σχιζοφρένεια ή αγχωτικές επιθέσεις, οι περισσότεροι από αυτούς τους καλλιτέχνες μπόρεσαν να εκφράσουν την κατάθλιψη μέσα από κάθε πινελιά τους.
Στην πραγματικότητα, μερικοί από αυτούς τους καλλιτέχνες είδαν τις ασθένειές τους ως μέρος της πηγής έμπνευσης τους που μεταμόρφωσε τις ζωγραφιές τους σε απαράμιλα έργα τέχνης. Ο Munch μοιράστηκε επίσης αυτή την πεποίθηση:
«Ο φόβος για τη ζωή μου είναι απαραίτητος για μένα, όπως είναι και η ασθένειά μου. Χωρίς το άγχος και τις ασθένειες μου, είμαι ένα πλοίο χωρίς πηδάλιο. Η τέχνη μου στηρίζεται σε αντανακλάσεις πάνω στη διαφορετικότητα μου σε σχέση με τους άλλους. Τα βάσανα μου είναι μέρος του εαυτού μου και της τέχνης μου. Αυτά είναι δυσδιάκριτα από μένα και η απομόνωσή τους θα μπορούσε να ζημιώσει την τέχνη μου. Θέλω να διατηρήσω αυτά τα βάσανα. Η θεραπεία των μη ισορροπημένων μυαλών των καλλιτεχνών, θα σήμαινε την εξαφάνιση της επιτυχίας τους ως καλλιτέχνες».
Black in Deep Red
Mark Rothko
Η ζωή αυτής της ιδιοφυΐας ήταν γεμάτη από αντιφάσεις και παράδοξα. Ο Rothko ήταν ένας καλλιτέχνης, του οποίου η φήμη μεγάλωσε παράλληλα με την κατάθλιψη του, σε σημείο που τον οδήγησε στην αυτοκτονία του. Παρά τον τραγικό του θάνατο, ο Rothko ήταν γνωστός από την αρχή της καριέρας του ως οπαδός του εξπρεσιονισμού και της αφηρημένης τέχνης. Πολλοί εντοπίζουν την έναρξη της κατάθλιψης του με το διαζύγιό του και το δεύτερο γάμο του, ο οποίος αντί να οδηγήσει στην άρση του συναισθηματικού του κατρακυλίσματος, τον οδήγησε σε βαθύτερη κατάθλιψη.
Η μικρή ομάδα των έργων του χωρίς τίτλο, γνωστά ως Multiforms που ζωγράφισε μεταξύ της περιόδου 1947-1949, προηγούνται των ώριμων έργων του, για τα οποία και έχει ιδιαίτερα επαινεθεί. Μέσω της χειραγώγησης χρωμάτων σε μεγάλη κλίμακα, παίζει με ζωηρά χρώματα και απαλές ανοιχτόχρωμες βαφές και καθώς η καριέρα του άρχισε να απογειώνεται, τα έργα του άρχισαν αργότερα να κλίνουν προς ένα απύθμενο σκοτάδι. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία τα αφηρημένα έργα του άρχισαν να αποσπώνται από τον κόσμο της τέχνης και ακόμα και από την ίδια τη ζωή.
Φαίνεται ότι αυτός ο καλλιτέχνης του εξπρεσιονισμού προσπάθησε να φιμώσει, ίσως για πάντα, τις συνέπειες των ψυχολογικών παθήσεων του, που σε εκείνη τη φάση της ζωής του είχαν φτάσει σε ένα κρίσιμο επίπεδο. Δεν μπορούσε να υπάρξει επιστροφή για αυτόν και τα έργα του άρχισαν να εκφράζουν πτυχές τραγωδίας, αγαλλίασης, έκστασης, ακόμα και θανάτου. Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 τα έργα του άρχισαν να γίνονται σκοτεινότερα, και η παρουσία του γκρι, του μπλε, του μαύρου και του καφέ ήταν παρούσα σχεδόν σε κάθε έργο του. Σε αυτό το βαθύ σκοτάδι, τα έργα του ζωγράφου έγιναν μονοχρωματικά, ένα τελικό αντίο από τον Rothko, πριν να δώσει τέλος στη ζωή του.
The Harlequin’s Carnival
Joan Miró
‘Ήταν γνωστό ότι ο Miró ταλαιπωρούταν από χρόνια κατάθλιψη, η οποία τον οδήγησε σε μία ζωή με ψυχοπάθεια, εναλλαγές της διάθεσής του και σε περιόδους επιτυχημένης παραγωγικότητας και αμετάκλητης αδράνειας. Τα έργα αυτού του ζωγράφου συμβολίζουν την κατάθλιψή του. Διέθετε μία έντονη αντίληψη που του επέτρεπε να αποσπά την πραγματικότητα και να την αιχμαλωτίζει μέσα στους πίνακες του. Από την αρχή της καριέρας του, υπέστη παραληρητικές αμφιβολίες και άγχος και σε αυτές τον οδηγούσαν οι εκρήξεις της συμπεριφοράς του. Από πολύ νεαρή ηλικία βίωσε δύσκολες καταστάσεις που τον οδήγησαν σε ακραία θλίψη και σε απόγνωση, όπως για παράδειγμα το ότι ο πατέρας του τον ανάγκασε να εγκαταλείψει την τέχνη και να εργαστεί σε ένα φαρμακείο.
Τα καλλιτεχνικά στάδια του Miró είναι οριοθετημένα. Μπορούμε να εντοπίσουμε τις περιόδους που η δημιουργικότητά του ήταν πλούσια και ήταν σε θέση να ζωγραφίσει μέχρι 130 έργα ζωγραφικής σε λιγότερο από δύο χρόνια, καθώς και περιόδους που είχε παραλύσει από την κατάθλιψη. Είναι εντυπωσιακό το πώς τα έργα του μεταδίδουν τα συναισθήματά του, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις, χαρακτηρίζονται έντονα από μία ατελείωτη αγωνία.
Blue Poles
Jackson Pollock
Ο Jackson Pollock έκανε το χάος μία μορφή τέχνης. Υπήρξε μανιώδης αλκοολικός και ιδιοφυής καλλιτέχνης που πέθανε σε ένα τραγικό αυτοκινητιστικό δυστύχημα λίγα μέτρα μακριά από το σπίτι του. Ήταν ένα θαυμάσιος ζωγράφος που χρησιμοποίησε μία τεχνική που κανείς δεν είχε πειραματιστεί μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1940. Γύρισε τον κόσμο της τέχνης ανάποδα με τα αντι-παραδοσιακά του έργα που αντανακλούν τα μπερδεμένα πλαίσια του μυαλού του. Σε κάθε πινελιά επιδεικνύει την ψυχική ασθένεια που μπορεί να κρύβεται μέσα σε όλους μας. Η παράξενη τεχνική που χρησιμοποίησε ο Pollock μετέτρεψε τους πίνακές του σε ισχυρές καταθέσεις ψυχής. Ο μόνος τρόπος για να επικεντρωθεί στη δουλειά του ήταν επιτρέποντας στον ασυνείδητο νου του να αναλάβει τον έλεγχο του σώματος του και των χρωμάτων και ίσως αυτός να είναι ο λόγος που το στυλ του είναι ισχυρό και απρόβλεπτο, πανομοιότυπο με το είδος της ζωής που ζούσε.
Η ιστορία του είναι γεμάτη από αγωνία, κατάθλιψη, αλκοολισμό και ανεξέλεγκτη παρόρμηση να ενεργεί πάντα με αυθόρμητο τρόπο και η ζωή του ήταν εξίσου απρόβλεπτη.
The Yellow Christ
Paul Gauguin
Τα πειράματα με το χρώμα και τα διάφορα στοιχεία, επέτρεψαν σε αυτόν τον μετά-ιμπρεσιονιστή καλλιτέχνη να αποκτήσει μεγάλη φήμη. Ενώ φαινόταν ότι ζούσε μία ήσυχη ζωή με τη γυναίκα του και τα πέντε παιδιά τους, ο καλλιτέχνης υπέστη επίσης ακραίες περιόδους κατάθλιψης που τον οδήγησαν να διαπράξει αρκετές απόπειρες να αφαιρέσει τη ζωή του. ‘Ηταν γνωστή η απογοήτευσή του για το κίνημα του ιμπρεσιονισμού και ως εκ τούτου, αναζητούσε νέα σχήματα και σύμβολα που θα έδιναν νέο νόημα στην τέχνη του. Έχοντας απηυδήσει με τη δυστυχία και την έλλειψη επιβεβαίωσης που λάμβανε από τον κόσμο, αποφάσισε να ταξιδέψει στην Ταϊτή. Εκεί, εκτός από τη ζωγραφική, έμπλεξε με δραστηριότητες που τον οδήγησαν στη φυλάκισή του. Το 1903 λόγω σύφιλης έφυγε από τη ζωή, μία ζωή που σημαδεύτηκε από το αλκοόλ, τη μοναξιά και τη βαθιά απογοήτευση.
Edgar Degas
The Absinthe Drinker
Λίγοι καλλιτέχνες μπορούν να παρουσιάσουν τόσες πολλές αντιφάσεις στο έργο τους, όπως ο Degas. Εξαρτώμενος σε μεγάλο βαθμό από τη μητέρα του από τα νεανικά του χρόνια, ο θάνατός της τον επηρέασε υπερβολικά. Από μικρή ηλικία αποφάσισε να αφιερώσει τη ζωή του στην τέχνη και επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από άλλους καλλιτέχνες όπως ο Gustave Moreau.
Αυτός ο ιμπρεσιονιστής καλλιτέχνης, επίσης επηρεάστηκε πολύ από το χορό, ένα θέμα που βλέπουμε ξανά και ξανά στα πρώτα του έργα. Με το πέρασμα του χρόνου, τα έργα του έγιναν πιο περίπλοκα και επηρεάστηκαν από διάφορα προσωπικά ζητήματα που στοίχειωναν τον καλλιτέχνη, όπως η οικονομική κρίση της οικογένειάς του, ο θάνατος του πατέρα του και η κακή φήμη που είχε αποκτήσει.
Τίποτα όμως δεν ήταν περισσότερο τραυματικό για τον καλλιτέχνη από την προοδευτική απώλεια της όρασης που τον εμπόδισε να ολοκληρώσει πολλά από τα έργα του. Οι πίνακές του απεικονίζουν έναν εσωτερικό κόσμο και μια διαστρεβλωμένη αίσθηση της πραγματικότητας. Μερικοί πιστεύουν ότι έπασχε από σχιζοφρένεια, ενώ άλλοι ισχυρίζονται ότι είχε πέσει σε βαθιά κατάθλιψη.
The Witchy Brew
Francisco de Goya
Ο κύριος λόγος για τον οποίο τα έργα του Goya υπέστησαν τόσες πολλές αλλαγές οφείλεται στην ψυχική διαταραχή από την οποία έπασχε. Ενώ δεν υπήρξε ποτέ καμία επίσημη διάγνωση, είναι γνωστό ότι υπέστη περιόδους κατάθλιψης που εξωτερικοποιήθηκαν στις μεταλλάξεις της ζωγραφικής του.
Καταστροφικά γεγονότα, μαύρο χρώμα, σκούρες αποχρώσεις της ώχρας και του κόκκινου, σύμβολα βίας, προοπτική χωρίς πειθαρχία, και παραμορφωμένες ανθρώπινες φιγούρες είναι μερικά από τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τα έργα του. Ήταν αιχμάλωτος της κατάθλιψης και, ως αποτέλεσμα, ζωγράφισε παγκοσμίου φήμης έργα και επαινέθηκε για τις αινιγματικές φιγούρες του.
Ο Francisco de Goya εξέφρασε τα διάφορα στάδια της ψυχικής ασθένειάς του μέσα από το κατακερματισμένο καλλιτεχνικό στυλ του. Ξεκίνησε με περίπλοκα έργα ζωγραφικής πλούσια από φως και αυτοί οι πίνακές του υποδηλώνουν το παιδικό όραμα του καλλιτέχνη. Σιγά-σιγά υπό την επήρεια της κατάθλιψης, τα έργα του απέκτησαν τερατώδεις φιγούρες που εξαπέλυσαν μία ψυχολογική κρίση, από την οποία ο καλλιτέχνης δεν θα ήταν ποτέ σε θέση να δραπετεύσει.
The Scream
Edvard Munch
Πιθανολογείται ότι αυτός ο εξπρεσιονιστής καλλιτέχνης έπασχε από σχιζοφρένεια, αλλά στην πραγματικότητα έπασχε από κατάθλιψη που τροφοδοτούταν από την εσωστρεφή φύση του, τον αλκοολισμό και την εμπειρία του με το θάνατο, καθώς υπήρξε μάρτυρας των θανάτων της μητέρας του και των αδελφών του.
Το πιο διάσημο έργο του Νορβηγού καλλιτέχνη είναι Η Κραυγή, από το οποίο μπορούμε να συλλάβουμε τα διάφορα συναισθήματα που μάστιζαν το μυαλό του καλλιτέχνη, όπως η ανεξέλεγκτη μελαγχολία, η αφόρητη κούραση και η απελπισία εξαιτίας του φόβου που βίωνε. Κάθε εμπόδιο που αντιμετώπιζε το αποθανάτιζε στα έργα του, με την κατάθλιψη να είναι πρωταγωνιστής.
At Eternity’s Gate
Vincent van Gogh
Αυτός ο Ολλανδός καλλιτέχνης είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς καλλιτέχνες σε όλο τον κόσμο. Η προσωπική ζωή του ήταν εξαιρετικά αμφιλεγόμενηκαι τον τοποθέτησε ως έναν από τους πιο προβληματισμένους ζωγράφους. Ήταν μανιοκαταθλιπτικός και η καθημερινότητά του ήταν γεμάτη από ψευδαισθήσεις, οράματα και επιληπτικά επεισόδια, τα οποία του δημιούργησαν σύγχυση σε τέτοιο βαθμό που έπασχε από αμνησία και από ψύχωση που επηρέασαν τη δημιουργική ικανότητα του. Η γοητεία αυτού του καλλιτέχνη απεικονίζεται στα έργα που δημιούργησε στις οξείες φάσεις της ασθένειάς του, ενώ νοσηλευόταν στο ινστιτούτο ψυχικής υγείας του Saint-Rémy.
Ο προσωπικός αγώνας που έδωσαν αυτοί οι καλλιτέχνες, συνεχίζει να έχει απήχηση ακόμα και σήμερα μέσα από την καλλιτεχνική κληρονομιά τους. Τα έργα ζωγραφικής τους που κρέμονται σήμερα στα πιο γνωστά μουσεία και γκαλερί τέχνης του κόσμου, διαιωνίζουν την πεποίθηση ότι οι καλλιτέχνες είναι πιο επιρρεπείς σε ψυχικές διαταραχές. Φαίνεται ότι η ψυχική ασθένεια ζει πολλές φορές μαζί με τη δημιουργικότητα.
Επιμέλεια – Απόδοση: Psychologynow.gr
Πηγή: culturacolectiva.com
Ιστορία-Τέχνες-Πολιτισμός 